Bazylika Świętych Kosmy i Damiana znajduje się niedaleko Koloseum, dzisiaj tuż przy Forum Romanum. Była ona pierwszym kościołem, który powstał na forum już w 527 roku po Chrystusie aby uświęcić pogańskie centrum Rzymu. Co znajdowało się tutaj zanim stanął tu kościół, kim byli Kosma i Damian oraz co możemy zobaczyć dzisiaj, dowiecie się z mojego wpisu.

Święci Kosma i Damian byli braćmi bliźniakami arabskiego pochodzenia, zdolnymi lekarzami, cieszącymi się wielką sławą. Szczególnie byli doceniani dlatego, że nie pobierali honorariów za swoją pracę. Leczyli wszystkich, a szczególną troską otaczali biednych. Pomagając chorym poganom, często nawracali ich na chrześcijaństwo.

W czasie prześladowań chrześcijan za cesarza Dioklecjana (284-305) bracia byli torturowani i ścięci mieczem. Śmierć męczeńską ponieśli w Cyrze, jak świadczy o tym biskup tego miasta Teodoret z Cyru. Tam też obaj zostali pochowani. Stali się oni protektorami lekarzy, aptekarzy, farmaceutów, chirurgów, dentystów, i wydziałów medycznych.

Wkrótce po ich męczeńskiej śmierci relikwie Kosmy i Damiana zostały wysłane do Konstantynopola, Egiptu i Mezopotamii. Również w Rzymie Papież Feliks IV (526 – 530) kazał wznieść bazylikę dedykowaną świętym. W tym celu zaadoptował on starożytne budowle znajdujące się na Forum Pokoju.

Forum Pokoju

Forum Pokoju powstało za czasów ponowania cesarza Wespazjana (69-79) po zdobyciu kontroli nad Judeą. Tutaj w czasach starożytnych na ścianach biblioteki forum wisiała ogromna marmurowa mapa Rzymu. Owa mapa zwana Forma Urbis pochodziła z nieco późniejszego okresu, z czasów Septymiusza Sewera (193-211). Dzisiaj w zaadoptowanej starożytnej bibliotece znajduje się kościół, a dokładnie dwa kościoły poświęcone naszym świętym bliźniakom.

Na Forum Pokoju można było dostać się z Forum Romanum dzięki atrium na planie koła. W 309 roku cesarz Maksencjusz przekształcił owo arium w świątynię Boskiego Romulusa. Świątynia została podarowana Teodorykowi, królowi Ostrogotów, a później w roku 527 jego córka Amalasunta przekazała świątynię wraz z biblioteką papieżowi Feliksowi IV.

Świątynia Romulusa widziana z Forum Romanum

Świątynia Romulusa widziana z wnętrza starego kościoła

Papież połączył oba budynki tak, aby utworzyć bazylikę poświęconą dwóm medykom Kosmie i Damianowi. Był to pierwszy kościół chrześcijański który powstał na forum w celu uświęcenia tego pogańskiego miejsca. Miał on na celu przeciwstawić kult dwóch świętych kultowi braci bliźniaków Kastora i Poluksa, których to świątynia znajdowała się w pobliżu.

Kościół z VI wieku

Relikwiarz pod ołtarzem

W roku 1632 papież Urban VIII (Maffeo Barberini) zajął się odrestaurowaniem bazyliki z powodu wielu powodzi i podniósł podłogę kościoła aż o … 7 metrów. Powoduje to, że dzisiejsza nawa bazyliki urywa się wręcz i za szkłem, jak z balkonu, możemy podziwiać wnętrze świątyni Romulusa, gdzie znajdowała się stara bazylika. Podniesienie poziomu kościoła pociągnęło też za sobą wykorzystanie struktury znajdującej się na Forum Pokoju: biura katastralnego, którego ściany są jeszcze doskonale widoczne z zewnątrz.

Ściana zewnętrzna kościoła

W nowej bazylice, zaraz po wejściu, poraża nas swoim pięknem mozaika, która znajduje się w absydzie kościoła. Powstała ona około roku 530 i widzimy w niej naszych świętych Kosmę i Damiana przyjmowanych w niebie. W centrum stoi postać Chrystusa ze zwojem w jednej dłoni, zaś drugą dłonią wskazujący gwiazdę. Po jego prawej stronie możemy rozpoznać świętego Pawła z Kosmą i papieżem Feliksem IV, który wręcza model kościoła Chrystusowi. Po lewej zaś stronie Chrystusa znajdują się święty Piotr, święty Damian oraz Teodoret.

Mozaika w absydzie

Nowa bazylika świętych Kosmy i Damiana powstała według wszelkich norm okresu kontrreformacji. Posiada ona tylko jedną nawę i po obu jej stronach po trzy kaplice boczne. W jej centrum widzimy również ogromną absydę, która wydaje się być nieco za duża, co jest zasługą przebudowy kościoła w XVII wieku.

W 1947 roku powstało nowe wejście do bazyliki od strony via dei Fori Imperiali. Tędy możemy dostać się na przepiękny dziedziniec wewnętrzny oraz do starej i nowej bazyliki. Tutaj też możemy przez cały rok podziwiać przepiękną szopkę bożonarodzeniową w stylu neapolitańskim. Warto tam wejść, aby chociaż przez chwilę móc zachwycić się tym przepięknym miejscem. Mam nadzieję, że Wam się podobało.

Dziedziniec wewnętrzny bazyliki oraz domu zakonnego

Bazylika Świętego Kosmy i Damiana jest jednym z wielu przykładów stratyfikacji Rzymu i ciągle zmieniającego się poziomu miasta. Jest wiele takich miejsc w Rzymie i razem ze mną możecie zajrzeć do kolejnego niezwykłego kocioła tym razem na Zatybrzu. Zapraszam Was tutaj

https://basiakaminska.pl/podziemny-rzym-bazylika-swietego-chryzogona/

Jeśli wpis przydał Ci się, daj mi znać proszę.

Jeśli znasz kogoś, komu może się przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska

filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego

od ponad 14 lat w Rzymie

przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim

autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”

wielojęzyczna mama wielojęzycznego nastolatka