Bazylika Świętego Piotra w Rzymie, albo może bardziej precyzyjnie, w Watykanie, jest zdecydowanie jednym z miejsc, których nie możemy pominąć odwiedzając Wieczne Miasto. Jest to świątynia, jedno z najważniejszych miejsc kultu dla Kościoła Katolickiego, jedno z najwspanialszych dzieł sztuki na świecie i jedna z najważnejszych atrakcji turystycznych bez względu na wiarę czy wyznawaną religię. Czego nie można pominąć zwiedzając bazylikę? Co zazwyczaj ja, przewodnik, pokazuję moim turystom? Wybrałam dla Was dwadzieścia puntków programu. Zapraszam do przeczytania.

Jak się przygotować do zwiedzania

Bazylikę Świętego Piotra można zwiedzać bez żadnych opłat, biletów, czy rezerwacji. Musimy po wejściu na Plac Świętego Piotra skierować się pod kolumnadę po prawej stronie patrząc w stronę bazyliki. Tutaj czekają nas bramki z wykrywaczem metali.

W bazylice nie jest i nigdy nie był wymagany Green Pass. Od 1 czerwca 2022 roku nie są wymagane już maseczki.

Obowiązuje zakaz:

wnoszenia napojów alkoholowych,
wnoszenia szklanych butelek,
wnoszenia jakiejkolwiek broni i materiałów niebezpiecznych dla zdrowia i życia,
wnoszenie noży, scyzoryków, nożyczek, pilniczków oraz wszelkich innych ostrych narzędzi

UWAGA! Nie ma tu żadnej przechowalni więc niedozwolone przedmioty są wyrzucane do kosza.

Ubiór

Aby wejść do Bazyliki Świętego Piotra trzeba mieć odpowiedni strój. Wykluczone są:
kostiumy kąpielowe,
krótkie spódniczki lub sukienki odsłaniające kolana,
koszulki odsłaniające ramiona lub pępek,
krótkie spodenki odsłaniające kolana

Godziny otwarcia

Bazylikę zwiedzamy w godzinach od 07.00 do 18.30 w okresie zmowym, czyli od 1 października do 31 marca. W okresie letnim, czyli od 1 kwietnia do 30 września zwiedzamy ją w godzinach od 7.00 do 19.00.

Dozwolone są grupy składające się z maksymalnie 30 osób.

Zerknijcie na wybrane przeze mnie miejsca w bazylice, których pominąć nie możemy.

1) Spiżowe Wrota

Zaraz po przejściu przez bramki z wykrywaczem metali zobaczymy Spiżowe Wrota, a w nich Szwajcarskich Gwardzistów. Stoją oni tu na warcie w głównym wejściu do Pałacu Apostolskiego. Tędy kardynałowie udają się do Ojca Świętego, tędy głowy państwa przybywające na audiencję do papieża są odprowadzane pod eskortą do rezydencji papieskiej.

Spiżowe Wrota i Szwajcarscy Gwardziści

2) Święte Drzwi

Święte Drzwi są to, wchodząc do bazyliki, ostatnie drzwi po prawej stronie. Odgrywają one bardzo ważną rolę w czasie obchodów Roku Jubileuszowego lub tak zwanego Roku Świętego. Zwyczajny Rok Jubileuszowy jest celebrowany co 25 lat. Może niektórzy z Was pamiętają Rok Jubileuszowy 2000 podczas pontyfikatu Jana Pawła. Papież może również zarządzić Nadzwyczajny Rok Jubileuszowy, taki też mieliśmy ogłoszony przez obecnego papieża Franciszka w roku 2015.

Na rozpoczęcie Roku Jubileuszowego, podczas bardzo uroczystej ceremonii, papież otwiera Święte Drzwi i pozostają one otwarte przez cały Rok Święty. Podczas owego Roku Świętego pielgrzymi z całego świata przybywają do Rzymu, aby móc przejść przez Święte Drzwi i uzyskać odpust zupełny.

Możemy podziwiać drzwi z brązu wchodząc do bazyliki, a wewnątrz, za drzwiami z brązu, mur przypieczętowany krzyżem, który może zdjąć tylko papież podczas uroczystej inaugracji Roku Jubileuszowego. Tuż nad murem znajduje się przepiękna mozaika przedstawiająca Świętego Piotra z kluczami.

Święte Drzwi z zewnątrz

Święte Drzwi wewnątrz

Mozaika nad Świętymi Drzwiami pprzedstawiająca Świętego Piotra z kluczami

3) Pietà

Pietà zwana watykańską jest zdecydowanie najpiękniejszym i najcenniejszym dziełem sztuki znajdującym się z Bazylice Świętego Piotra. Wykonał ją sam Michał Anioł mając jedynie 24 lata na zamówienie francuskiego kardynała Jeana Bilhères’a. Jest ona wykonana z jednego bloku marmuru z Carrary, który artysta wybrał osobiście i którego transport trwał aż dziewięć miesięcy. Jest to również jedyne dzieło,które maestro Buonarroti podpisał.

W 1972 roku rzeźba została zaatakowana przez australisjkiego geologa węgierskiego pochodzenia Laszlò Thotà, który krzycząc „Ja jestem Jezusem Chrystusem” uderzył ją kilkadziesiąt razy młotkiem odłupując lewe ramię Madonny, jej nos oraz uszkadzając twarz. To cenne dzieło sztuki zostało zrekonstruowane dzięki kopii, która znajduje się w Polsce, w poznańskim kościele Matki Boskiej Bolesnej.

Pietà Michała Anioła

4) Cenotaf królowej Krystyny Wazówny

Cenotaf jest symbolicznym grobowcem, który jednak nie zawiera ciała zmarłej osoby. Takich symbolicznych grobowców w bazylice jest wiele, wśród nich jest poświęcony królowej Krystynie Wazównie, jednej z trzech (niektóre źródła podają czterech) kobiet pochowanych w watykańskiej bazylice.

Cenotaf królowej Krystyny Wazówny

Czym zasłużyła sobie szwedzka królowa? W roku 1654 nawróciła się na katolicyzm będąc władczynią protestanckiego kraju i abdykowała przekazując tron swojemu niedoszłemu mężowi. Rok później zaś przyjechała do Rzymu wjeżdżając do miasta przez bramę Popolo, gdzie witał ją sam papież Aleksander VII Chigi, szczęśliwy z triumfu katolicyzmu. Głowa kościoła jednocześnie nie podejrzewał z jak wyemancypowaną istotą ma do czynienia i jak bardzo jej zachowanie będzie nie do zaakceptowania przez standarty religijne.

Portren królowej Krystyny w górnej części cenotafu

5) Kaplica Świętego Sebastiana

Kaplica Świętego Sebastiana nazwana jest imieniem tego męczennika, gdyż to jego śmierć widzimy na mozaice dekorującej główną ścianę kaplicy, nad ołtarzem. Pod ołtarzem zaś znajduje się grób słynnego Polaka, jednego z tych, którego imię zna cały świat. Tu spoczywa Święty Jan Paweł II, o czym mówi również napis na marmurowym sarkofagu „Sanctus Ioannes Paulus II”

Grób Jana Pawła II w kaplicy Świetego Sebastiana

6) Cenotaf Matyldy z Canossy lub Matyldy toskańskiej

Kolejny cenotaf kolejnej kobiety w bazylice i obok niego również nie możemy przejść obojętnie. Po pierwsze ponieważ Matylda z Canossy jest jedną z trzech kobiet, tuż obok wspomnianej wyżej królowej Krystyny Wazówny, spoczywających w Bazylice Świętego Piotra. Kolejnym powodem, dla którego nie możemy go przeoczyć jest jego piękno, dzieło wielkiego Gian Lorenzo Bernini.

Matylda z Canossy żyła w XI wieku i była ważną osobistością, dziedziczką wielu posiadłości w Toskani już w wieku 6 lat. Jako dorosła kobieta wspierała politykę wzmocnienia władzy papieskiej. To pod jej zamek udał się w lutym 1077 roku cesarz Henryk IV na spotkanie z papieżem Grzegorzem VII. Cesarz, po sporze z papieżem o inwestyturę został obłożony ekskomuniką i przybył do zamku Matyldy z prośbą o jej zdjęcie. Tutaj pod murami zamku Henryk IV ukorzył się pokutując trzy dni w worku i boso w samym środku zimy.

Cenotaf Matyldy z Canossy

7) Kaplica Najświętszego Sakramentu

Kaplica Najświętszego Sakramentu kryje się za wrotami z brązu Francesco Borromini i za ciężką kurtyną, gdyż jest to miejsce najświętsze. Tam możemy wejść tylko wówczas, kiedy chcemy się pomodlić. Wchodząć musimy schować aparaty telefoniczne i fotograficzne. W kaplicy znajduje się przepiękne cyborium ze złota, srebra i lapis lazuli wykonane przez Gian Lorenzo Bernini.

8) Święty Piotr na tronie

Święty Piotr, książę apostołów, pierwszy papież wykonany z brązu siedzi tu na marmurowym tronie ubrany w szaty filozowa. W lewej swej dłoni dzierży klucze, które według tradycji, przekazał mu sam Jezus, zaś prawą dłonią udziela swojego błogosławieństwa wszystkim wiernym. Wielu pielgrzymów przez lata, ba, nawet prze wieki, przychodzili tu do Piotra i całowali lub głaskali jego prawą stopę licząc na jego przychylność dlatego też jego prawa stopa jest wypolerowana i bez śladów palców.

Święty Piotr

9) Baldachim i główny ołtarz

W samym centrum bazyliki, widoczny z daleka, znajduje się ogromny baldachim z brązu pomalowany na złoto. Wykonali go Gian Lorenzo Bernini i Francesco Borromini dla papieża Urban VIII Barberini, którego to symbol, pszczoły, widzimy na podstawach kolumn. Urban VIII kazał artystom zabrać brąz znajdujący się na suficie w wejściu Panteonu i przetopić go w ten wspaniały ołtarz. Ludzie w tamtej epoce, w XVII wieku, ułożyli taki powiedzenie: „czego Rzymowi nie uczynili barbarzyńcy, uczynił Barberini”.

Pod baldachimem znajduje się ołtarz z krycyfiksem i świecznikami, przy którym msze może odprawiać tylko papież lub, za jego zgodą, jeden z kardynałów. Poniżej ołtarza papieskiego, lepiej widoczne już w Grotach Watykańskich, do których prowadzą schody pod rzeźbą Świętego Andrzeja, znajduje się Confessio. Jest to miejsce przepięknie udekorowane kolorowymi marmurami oraz mozaiką z Chrystusem błogosławiącym, które otacza grób Świętego Piotra.

Stojąc przed baldachimem możemy podziwiać główny ołtarz bazyliki, również dzieło Gian Lorenzo Berniniego. Ołtarz jest wykonany z brązu pomalowanego na złoto. Przedstawia on promienie słoneczne, cherubinki, tron Piotrowy oraz czterech Doktorów Kościoła. W górnej jego części mieni się ciepłymi kolorami przepiękne okno wykonane z alabastru, które to przedstawia gołębicę Ducha Świętego.

Baldachim z ołtarzem papieskim i główny ołtarz z alabastrowym oknem

10) Kopuła

Będąc w bazylice, tuż przy papieskim ołtarzu, musicie podnieść oczy w górę i choć przez chwilę podziwiać tę gigantyczną kopułę zwaną przez Rzymian il cupolone. Zaprojektował ją Michał Anioł kiedy był już w podeszłym wieku i nadzorował on jej konstrukcję aż do swojej śmierci w wieku 89 lat (!).

Dekoracje na ścianach kopuły zaprojektował Cavalier D’Arpino i wykonane one zostały techniką mozaiki. Błyszczące tło składa się z małych kwadracików pokrytych cienką warstwą złota. Możemy im lepiej się przyjrzeć będąc na wewnętrznym balkonie, na bębnie kopuły, wchodząc się na jej szczyt. Tam też możemy zauważyć, że napis biegnący wokół kopuły to też mozaika, a jego litery mają aż 1.8 metra wysokości (!).

Kopuła Bazyliki Świętego Piotra

Tu możecie przeczytać o tym, jak można wejść na kopułę

https://basiakaminska.pl/idziemy-na-kopule-bazyliki-swietego-piotra/

11) Bazylika NMP w Gdańsku

Jaki związek z Bazyliką Świętego Piotra ma Bazylika Najświętszej Marii Panny w Gdańsku? Otóż taki, że długość owej gotyckiej świątyni jest zaznaczona na kolorowej, marmurowej podłodze głównej nawy. Tam znajdują się gwiazdki wykonane z brązu, które pokazują długość najważniejszych kościołów katolickich (i nie tylko) w stosunku do długości Bazyliki w Watykanie.
Długość jest mierzona od głównego ołtarza Bazyliki Świętego Piotra do gwiazdki na podłodze. Bazylika Mariacka w Gdańsku też ma swoją gwiazdę i długość 103,5 zapisane cyframi z brązu. Musicie to koniecznie zobaczyć.

Gwiazda i długość Bazyliki NMP w Gdańsku zaznaczone na podłodze bayliki

12) Przemienienie pańskie

„Przemienienie pańskie” Raffaela to słynny obraz namalowany przed wielkiego artystę Renesansu tuż przed jego śmiercią w 1520 roku. Dzisiaj znajduje się on w dobrze chronionej Pinakotece Muzeów Watykańskich. W bazylice zaś możemy podziwiać jego wierną kopię wykonaną z tysięcy malutkich kawałeczków kamienia i szkła, które tworzą tę ogromną mozaikę. W bazylice, z wyjątkiem jednego obrazu w Kaplicy Najświętszego Sakramentu oraz fresku w Kaplicy Piety, wszystkie dekoracje to mozaiki.

Przemienienie pańskie w bazylice

13) Papież Innocenty XI

Papież Innocenty XI spoczywa tutaj w bazylice, a na jego sarkofagu widnieją wojska, armaty i oblężone miasto Wiedeń. Papież był entuzjastycznym inicjatorem Świętej Ligi założonej w celu zwalczenia Turków w Europie. Innocenty XI pobłogosławił polskiego króla Jana III Sobieskiego przed starciem pod Wiedniem. Polski król z przychylnością papieską bitwę wygrał i tym samym zakończył najazdy Turków. Jak wielkie zwycięstwo to było dla Kościoła, możemy to sobie jedynie wyobrazić.

Grobowiec papieża Innocentgo XI

14) Papież Leon XI

Papież Leon XI pochodził z rodziny Medyceuszy. JEgo pontyfikat był najkrótszy w historii papiestwa: trwał zaledwie 25 dni. Został on pochowany w Bazylice Świętego Piotra, gdzie możemy podziwiać jego piękny grobowiec przez Alessandro Algardi.

Grobowiec papieża Leona XI

15) Kaplica Chóru

Kaplicę Chóru zaprojektował prawdopodobnie Carlo Maderno, który to również zaprojektował fasadę Bazyliki Świętego Piotra. W ołtarzu możemy podziwiać przepiękną mozaiką przedstawiającą Niepokalaną Dziewicę w chwale otoczoną przez anioły i uwielbianą przez Świętego Franciszka z Asyżu, Świętego Antoniego z Padwy oraz Świętego Jana Chryzostoma. Kaplica jest zazwyczaj zamknięta a w niej najczęściej odbywają się ceremonie zaślubin.

Mozaika w Kaplicy Chóru

16) Herb Jana Pawła II

Niedaleko drzwi wyjściowych, na podłodze, znajdziemy kolorowy herb Jana Pawła II. W przeszłości papieże pochodzili z rodzin arystokratycznych zatem herb rodzinny służył im również jako herb papieski. Do niego dodawane były jedynie tiara, czyli papieska korona, oraz klucze, które wręczył Piotrowi Jezus Chrystus. W czasach nowożytnych papieże już nie pochodzą z arystokracji i dla nich jest projektowany herb, kiedy zasiadają na tronie Piotrowym.

Herb Jana Pawła II

17) Maria Klementyna Sobieska i Stuartowie

Maria Klementyna Sobieska była wnuczką Jana III Sobieskiego. Wyszła dobrze za mąż za szkockiego króla Jakuba Franciszka Edwarda Stuarta. Był on kandydatem na tron Anglii, ale jako katolik nie mógł na nim zasiąść. Po przegranej próbie przejęcia tronu najpierw przez niego samego, później również przez jego syna Karola Edwarda Stuarta, cała rodzina uciekła ze Szkocji do Rzymu. Tutaj po śmierci wszyscy zostali pochowani z Bazylice Świętego Piotra.

Maria Klementyna Sobieska jest jedną z trzech (lub czterech, wówczas oprócz szwedzkiej Krystyny Wazówny, Matyldy z Canossy, potrzebujemy jeszcze wspomnieć o Szarlocie Cypryjskiej) kobiet pochowanych w Bazylice Świętego Piotra.

\

Portret Marii Klementyny Sobieskiej

18) Kaplica Chrztu

Kaplica Chrztu została zaprojektwana przez Carlo Fontanę. Na głównej ścianie kaplicy widnieje przepiękna mozaika przedstawiająca chrzest Chrystusa w rzece Jordan. W samym centrum kaplicy znajduje się olbrzymia chrzcielnica wykonana z czerwonego porfiru. Dolna część chrzcielnicy pochodzi prawdopodobnie z grobowca w Mauzoleum Adriana, czyli z obecnego Zamku Świętego Anioła. Górna część jest ze złoconego brązu.

Tutaj w tej kaplicy odbywają się chrzty dzieci. Kilka razy byłam świadkiem tego wydarzenia i zawsze chętnie pokazuję to moim turystom, którzy często pytają mnie czy bazylika służy jako zwykły kościół.

Kaplica Chrztu

19) Groty Watykańskie

Groty Watykańskie to miejsce pochówku papieży i ważnych osobistości. W bazylice i grotach spoczywa 48 następców Piotrowych. Tu przede wszystkim pod samym papieskim ołtarzem możemy zobaczyć tak zwane Confessio. Jest to przepiękna marmurowa struktura z mozaiką w centrum, która otacza grób świętego Piotra.
Tutaj spoczywają Jakub Edward III Stuart wraz z żoną Marią Klementyną Sobieską oraz synami. Tu zostały złożone Matylda z Canossy oraz królowa Szwecji Krystyna.

Grób Stuartów

Tutaj spoczywają papieże tacy jak Bonifacy VIII, który to ustanowił pierwszy Rok Jubileuszowy 1300 oraz Grzegorz V który miał jedynie 25 lat zasiadając na tronie Piotrowym. Pochowany tu został jedyny papież angielski Adrian IV. Znajdziemy tu również nowoczesne grobowce papieży bardziej nam współczesnych takich jak Paweł VI, Jan Paweł I, który był następcą Piotrowym tylko przez 33 dni. Tutaj też pierwotnie spoczął Jan Paweł II, życząc sobie bardzo skromny grobowiec. Przed beatyfikacją w roku 2011 został przeniesiony do Bazyliki Świętego Piotra i obecnie jego szczątki znajdują się w sarkofagu w kaplicy Świętego Sebastiana.

Grób papieża Pawła VI

Puste miejsce po grobie Jana Pawła II

20) Scavi

Scavi to termin, jakim jest określana starożytna nekropolia, która znajduje się pod samą Bazyliką Świętego Piotra. Było to publiczne miejsce pochówku, w którym też spoczął Święty Piotr ukrzyżowany do góry nogami w pobliskim Cyrku Nerona. Nekropolia stała się w IV wieku naszej ery fundamentem dla pierwszej bazyliki. Wzniósł ją Konstantyn Wielki nad grobem pierwszego papieża.

Jest to miejsce doskonale zachowane i bardzo starannie chronione. Można zwiedzać nekropolię tylko i wyłącznie z przewodnikiem wewnętrznym Watykanu i po wcześniejszej rezerwacji wysyłając email. Dostęp był zawsze bardzo ograniczony nawet przed covid. Obowiązuje surowy zakaz robienia zdjęć.

Nekropolia pod bazyliką

Informacje możemy znaleźć tutaj

http://www.scavi.va/content/scavi/it.html

Mam nadzieję, że w tym wpisie znajdziecie coś, czego jeszcze nie widzieliście albo na co nie zwróciliście uwagi w Bazylice Świętego Piotra. Oczywiście jest w niej dużo więcej detali, ale żeby zobaczyć wszystkie musielibyście w samym kościele spędzić przynajmniej cały dzień. Życzę Wam miłego zwiedzania.

Jeśli wpis przydał Ci się, daj mi znać proszę.

Jeśli znasz kogoś, komu może się przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska

filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego

od ponad 14 lat w Rzymie

przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim

autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” i „W cieniu Rzymu”

wielojęzyczna mama wielojęzycznego nastolatka