Rzym skrywa ogrom tajemnic, wiele z nich jest ukrytych pod ziemią, pod kościołami. Kościołów pełnych podziemnych ruin, korytarzy, starożytnych domów lub świątyń jest w Wiecznym Mieście mnóstwo. O niektórych z nich już pisałam na moim blogu. Dzisiaj kolejny: bazylika Świętej Cecylii na Zatybrzu.

Zaczniemy od Cecylii, patronki kościoła, patronki śpiewaków, chórzystów, lutników i muzyków. Według tradycji Kościoła Katolickiego Cecylia urodziła się na początku III wieku. Jako chrześcijanka złożyła śluby czystości. Zmuszono ją jednak do małżeństwa z poganinem Walerianem. Dzięki swojej wierze nie tylko nie złamała przysięgi, lecz jeszcze nawróciła swego męża i jego brata, Tyburcjusza.

Kolejna legenda opisuje historię nawrócenia męża Cecylii, świętego Waleriana. Podczas nocy poślubnej święta wyznała mu, że towarzyszy jej anioł, który strzeże czystości jej ciała. Ujrzenie go przez Waleriana jest możliwe tylko wtedy, jeśli przyjmie on chrzest i „oczyści się”. Walerian nawrócił się i ochrzcił go papież Urban I.

Po powrocie do Cecylii, Walerian znalazł ją w towarzystwie anioła trzymającego dwa wieńce z róż i lilii. Po wręczeniu wieńców Cecylii i Walerianowi anioł powiedział: „Te wieńce przez zachowanie czystości zachowajcie nietknięte, bom je wam od Boga przyniósł”. Wieńce te miały być niewidoczne dla osób nieczystych.

Walerian i jego brat z powodu wiary ponieśli śmierć poprzez ścięcie, a następnie aresztowano również Cecylię. Odmówiła ona oddania czci bożkom, zamknięto ją zatem w caldarium łaźni. W łaźni, w piecu podgrzewającym wodę rozpalono wielki ogień, aby wytworzyć mnóstwo pary i udusić Cecylię. Cecylia nie tylko się nie udusiła w parze, ale jeszcze zaczęła przepięknie śpiewać.

Strażnicy usłyszawszy niebiańskie melodie wywlekli ją i postanowili ją ściąć. Pomimo otrzymania trzech ciosów w szyję nie udało się odciąć jej głowy. Cecylia zmarła dopiero po trzech dniach. Śmierć Cecylii, Waleriana i Tyburcjusza datuje się na okres panowania Aleksandra Sewera. Jednakże cała ta historia nie do końca ma sens głównie z tego powodu, że w czasie panowania tego cesarza nie wiemy o żadnych prześladowaniach chrześcijan.

Ciało Cecylii spoczęło w katakumbach świętego Kaliksta i zostało odnalezione, w nienaruszonym stanie, w 822 roku. Przeniesiono je wówczas do bazyliki świętej Cecylii na Zatybrzu. Powstała ona już w IV wieku na miejscu rzekomego domu świętej i po przeniesieniu jej ciała bazylika została rozbudowana.

W 1599 roku Paolo Emilio Sfondrati, kardynał tytularny bazyliki świętej Cecylii, rozpoczął prace renowacyjne w kościele. Podczas remontu w obecności świadków dokonał on identyfikacji relikwii męczennicy. W sarkofagu odnaleziono cyprysową skrzynię, a w niej nietknięte przez czas ciało leżące na prawym boku. Relikwie świętej były przykryte jedwabnym welonem przesiąkniętym krwią, a pod nim widoczna była suknia przetykana złotą nicią.

Wezwano wówczas rzeźbiarza Stefano Maderno, by sporządził rysunek ciała świętej Cecylii. Następnie wykorzystał on ten rysunek do wyrzeźbienia marmurowego posągu przedstawiającego świętą w pozycji, w jakiej odnaleziono jej ciało.

Rzeźba Stefano Maderno przedstawiajaca święta Cecylię w pozycji, w jakiej została znaleziona w 1599 roku.

Dzisiejsza bazylika świętej Cecylii wznosi się rzekomo nad domem świętej. Ponoć na krótko przed swą męczeńską śmiercią Cecylia przekazała ową posiadłość papieżowi Urbanowi I na miejsce spotkań dla chrześcijan (Titulus Caeciliae). Jednak w trakcie prac archeologicznych nie znaleziono tu żadnych materialnych śladów, które mogłyby wskazywać na miejsce kultu.

Pierwszy kościół w tym miejscu powstał prawdopodobnie już w III wieku, ale według archeologów dopiero w 499 roku został on wymieniony jako noszący wezwanie świętej Cecylii. Około 1125 roku wybudowano dzwonnicę kościelną. Od 1527 roku obok bazyliki mieszka wspólnota benedyktynek, które opiekują się kościołem. Kościół przechodził renowacje w 1724 roku, w latach 1741–1742 oraz pod koniec XIX wieku.

Brama prowadząca na teren bazyliki, tak zwany monumentalny portal, została wykonana w latach 1741–1742 według projektu Ferdinando Fuga. W portyk wmurowano kamień z inskrypcją z 75 r. wyznaczający granicę Rzymu (pomerium) znaleziony w 1900 roku w okolicy bazyliki.

Brama zwana monumentalnym portalem

W atrium przed bazyliką znajduje się fontanna przebudowana w 1929 roku. Obecna fasada kościoła została przebudowana w 1725 roku przez Ferdinano Fugę. W jej skład wchodzą antyczne kolumny oraz architraw z fryzem i mozaiką z XII wieku.

Fasada bazyliki

Wnętrze kościoła posiada westybul, zasadnicza część jest trójnawowa. Nawę główną ze sklepieniem kolebkowym zamyka apsyda. Pomiędzy nawą główną a nawami bocznymi znajdują się antyczne kolumny. Na sklepieniu nawy głównej znajduje się fresk „Apoteoza świętej Cecylii” autorstwa Sebastiano Conca (1727).

Sklepienie z freskiem

W centralnej części nawy głównej znajduje się gotyckie cyborium z 1293 r. autorstwa Arnolfo di Cambio złożone z czterech kolumn z czarno-białego marmuru, na których opiera się baldachim zdobiony łukami w kształcie liści koniczyny nakrytych tympanonami. Baldachim jest dekorowany przedstawieniami świętych Cecylii, Waleriana, Tyburcjusza, Urbana I, dwóch proroków, czterech Ewangelistów i dwóch ewangelicznych Panien Mądrych.

Gotyckie cyborium Arnolfo di Cambio

W apsydzie znajduje się mozaika z 820 roku przedstawiająca Chrystusa w otoczeniu po lewej świętych Pawła i Cecylii oraz papieża Paschalisa I (ofiarującego Chrystusowi model bazyliki), po prawej świętych Piotra, Waleriana i prawdopodobnie Agaty. Papież Paschalis, jako osoba żyjąca w chwili powstawania mozaiki, ma nad głową kwadratowy nimb. W dolnym pasie mozaiki jest Baranek Paschalny, którego z prawej i lewej otacza po 6 owiec symbolizujących apostołów. Z boków przedstawiono Jerozolimę (po lewej) i Betlejem (po prawej).

W lewej nawie można zejść do podziemnych struktur ukrytych pod kościołem. Podczas prac w 1899 roku pod bazyliką odkryto ruiny domu mieszkalnego z II wieku przed naszą erą. Był to dom jednorodzinny typowy dla epoki republiki. Budynek ten uległ modyfikacji między II a IV wiekiem naszej ery, kiedy to stał się kamienicą mieszczącą wiele mieszkań. W owym czasie populacja Rzymu znacznie wzrosła, co również przełożyło się na urbanistykę miasta.

Podziemne pozostałości rzymskiego domu i kamienicy mieszkalnej

Fragmenty naczyń

W podziemnej części kościoła znajdują się doskonale zachowane na podłodze mozaiki oraz fragmenty kolumn, fryzów i amfor. Oprócz tego w podłodze widocznych jest osiem ogromnych cylindrycznych zbiorników z cegieł. Były to prawdopodobnie spichlerze, w których przechowywano zboże. Wychodząc z podziemnej części bazyliki przechodzimy jeszcze przez zachwycające neogotyckie groty.

Neogotyckie groty pod bazyliką świętej Cecylii

W wielu budynkach Rzymu możemy zaszyć się pod ziemię i eksplorować tajemnicze miejsca, o których istnieniu wie niewiele osób. Zapraszam was jeszcze do odkrycia kościoła Świętego Chryzogona na Zatybrzu

oraz do bazyliki świętych Kosmy i Damiana

Jeśli wpis podobał Ci się daj mi znać proszę.

Jeśli uważasz,że może się komuś przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska

filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego

od ponad 14 lat w Rzymie

przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim

autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”

wielojęzyczna mama wielojęzycznego nastolatka