Zwiedzając Rzym bardzo często skupiamy się na pocztówkowych atrakcjach, które co roku przyciągają tłumy turystów. Ale to, co widzimy na powierzchni miasta to tylko czubek góry lodowej. Wieczne Miasto kryje mnóstwo tajemnic pod powierzchnią ulic, pod kościołami i budynkami mieszkalnymi. Jednym z takich ukrytych miejsc jest archeologiczne pudełko (scatola archeologica) w Domus Aventino przy Piazza Albania. Dzisiaj tam Was właśnie zabieram.
Aventino, czyli po włosku Awentyn, jest jednym z siedmiu wzgórz Rzymu. Od czasów archaicznych swoim ukształtowaniem terenu umożliwiał obronę. W słynnej historii o założeniu Rzymu Remus właśnie wybrał Awentyn na zbudowanie miasta, jego brat Romulus zaś Palatyn. Gdyby wówczas wygrał Remus, nie wiemy jak potoczyłyby się losy Rzymu.
W czasach republiki był to teren położony na peryferiach miasta. Tu w pobliżu przebiegała granica miasta, pomerium, oraz Mury Serwiańskie. Później cesarz Klaudiusz (41-54) przesunął pomerium i rozpoczął zaludnianie Awentynu. Kiedy Flawiusze zaczęli wznosić cesarskie rezydencje na Palatynie, rzymska arystokracja przeniosła się właśnie tu na Awentyn. Na wzgórzu tym wkrótce pojawiły się przepiękne domy, świątynie i termy, wiele z nich przy Vicus Piscinae Piblicae, czyli tu, gdzie dzisiaj biegnie viale Aventino.
Mury Serwiańskie
Tutaj właśnie w Domus Aventino znajduje się scatola archeologica, czyli, tłumacząc na język polski, pudełko archeologiczne. Jest to nic innego jak prostokąt utworzony na miejscu ośmiu garaży pod luksusowym blokiem mieszkalnym otoczony metalową rampą. W nim zachwycają starożytne skarby. Budynek ten od lat pięćdziesiątych XX wieku należał do banku Banca Nazionale di Lavoro, ale zdecydowano go przekształcić w apartamentowiec.
Atrium apartamentowca
Podczas prac budowlanych odkryto pod nim doskonale zachowane fragmenty rzymskiego pejzażu miejskiego. W latach 2014-2018 przeprowadzono tu prace archeologiczne. Wśród elementów architektury znaleziono pozostałości domus, czyli luksusowej rezydencji miejskiej bogatej rodziny rzymskiej. Miejsce udostępniono dla zwiedzających w maju 2021 roku.
Tutaj czeka na Was niesamowita świetlna projekcja oraz prezentacja w języku włoskim z głosem samego Piero Angela, które trwają około 20-25 minut. Ta prezentacja zabierze Was wieki wstecz aż do czasów założenia Rzymu, czyli VIII wieku przed Chrystusem. Tutaj archeolodzy odnaleźli mur z wielkich bloków, który mógł stanowić obronną strukturę militarną, być może wieżę strażniczą. Datuje się ona na VI-III wiek przed naszą erą kiedy to Rzym skonstruował pierwsze fortyfikacje obronne stawiając czoła najazdom.
Fragmenty muru obronnego
W III wieku przed Chrystusem teren ten został wypełniony ziemią i gruzem by podnieść poziom i utworzyć płaską platformę na zboczu wzgórza. Podczas prac wykopaliskowych archeolodzy odnaleźli tu dużo cennych przedmiotów takich jak miseczki, monety, fragmenty butelek.
Cenne przedmioty znalezione wśród gruzu
Około II wieku przed naszą erą miejsce to znalazło nowe zastosowanie. Powstał tu mur, ale już nie obronny, lecz mur, który stanowił ogrodzenie pięknego domus, czyli miejskiej willi należącej do bogatej rzymskiej rodziny. Wskazują na to przepiękne mozaiki na podłogach oraz fragmenty dekoracji ściennych.
Mozaiki domus
Planimetria budynku sugeruje istnienie części mieszkalnej, części przeznaczonej do przechowywania towarów oraz przestrzeni otwartej gdzie znajdowały się ogrody i system odprowadzający wodę.
System odprowadzający wodę
Prace archeologiczne wyodrębniły aż sześć (!) warstw podłogi mozaikowej nałożonej jedna na drugą. Wskazuje to na to, że praktycznie każdy kolejny właściciel, każde nowe pokolenie przerabiało dom według zmieniających się gustów epoki.
Warstwy mozaik
Najstarsze dekoracje podłogi sięgają I wieku przed Chrystusem. Przykryte one zostały mozaikami z okresu Trajana, czyli I wiek po Chrystusie. Z tego okresu pochodzi fragment mozaiki, który dzisiaj wisi na ścianie. Szczególnie ważny jest widniejący na niej napis wspominający trzy osoby z collegium, które sfinansowało nową podłogę. Sugeruje to równie, iż w owym czasie domus (rezydencja) należała do jakiejś grupy lub stowarzyszenia.
Mozaika z czasów Trajana
Kolejna mozaika datuje się na czasy Hadriana, czyli początek II wieku naszej ery. Jest to fragment podłogi z białych i czarnych kamiennych (marmurowych) kwadracików, które ze sobą przeplatają się tworząc geometryczne wzory. Do jej wykonania użyto 30 tysięcy kawałeczków.
Mozaika z czasów Hadriana
Później jeszcze ułożono kolejne warstwy mozaik, głównie w czasach dynastii Antoninów, czyli lata 150-175 po Chrystusie. To z tego właśnie okresu pochodzą najbardziej reprezentacyjne dla tego domus dekoracje podłogowe. Ich piękno i kunszt wykonania sugerują, iż powstały one na zlecenie osób majętnych. Być może byli to kupcy zajmujących się handlem, co sugeruje bliskość Emporium, portu na Tybrze.
Przepiękne mozaiki
Na powierzchni podłogi widać deformacje, które prawdopodobnie powstały kiedy posadzka się zapadła na początku III wieku po Chrystusie. Poziom podłogi obniżył się wówczas aż o 40 centymetrów. Wówczas to dom przeniósł się w inne miejsce, nieco oddalone od tego pierwotnego. Został opuszczony na początku VI wieku naszej ery.
Dzisiaj doskonale zachowane fragmenty dekoracyjne podłogi oraz ścian możemy podziwiać dzięki Soprintendenza oraz środkom finansowym bankowi BNL Paribas RE. Zrealizowano tu rodzaj podziemnego muzeum w piwnicy nowoczesnego apartamentowca. Poświęcono na to osiem garaży, gdzie utworzono prostokąt, rodzaj pudełka (czyli scatola) zamknięty pod powierzchnią budynku.
Obecnie można to miejsce odwiedzac tylko i wyłącznie w pierwszy i trzeci piątek miesiące. Wymaga to rezerwacji online oraz Green Pass. Cała prezentacja i nagranie są w języku włoskim z głosem Piero Angela. Rezerwując cały slot, czyli 15 biletów, można obejrzeć prezentację w języku angielskim. Koszt biletu 11.00 euro.
Adres
Piazza Albania 35
Godziny i dni zwiedzania oraz rezerwacje na stronie
https://www.scatolaarcheologica.it/
Jeśli wpis podobał Ci się daj mi znać proszę.
Jeśli uważasz,że może się komuś przydać, udostępnij go proszę.
Basia Kaminska
filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego
od ponad 14 lat w Rzymie
przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim
autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”
wielojęzyczna mama wielojęzycznego nastolatka