Anagni znajduje się około 70 km na południowy wschód od Rzymu i z niego pochodziło aż czterech papieży. Z tego też powodu jest ono nazywane Miastem Papieży. Samo miasteczko jest malownicze, a największym jego skarbem jest Museo della Cattedrale di Anagni (MuCA) czyli Muzeum Katedry w Anagni. Stanowi ono jedno z najważniejszych kompleksów zabytkowych południowego Lacjum. Przechowuje dzieła najwyższej klasy i o niesamowitym pięknie.

HISTORIA ANAGNI

Anagni, w starożytności Anagnia, stanowiła stolicę Herników, ludu zamieszkującego te tereny już w epoce żelaza. Byli oni jednym z najstarszych ludów italskich środkowo południowego Lacjum. Ich główne osady: Anagni (Capitulum Hernicum), Alatri, Ferentino i Veroli powstały jako warownie. Leżały one na wzgórzach dominując nad żyzną i bogatą w uprawę doliną Sacco.

Anagni zdobyli Rzymianie w 306 przed Chrystusem i zarządzał ją prefekt. Następnie stała się ona municipium, czyli miastem o własnych niezależnym samorządzie. Stąd pochodził urodzony w 35 roku naszej ery general i konsul Fabio Valente. Należał on do ważnej rodziny ekwitów (rzymskiej arystokracji) i był bliskim przyjacielem cesarza Nerona oraz dowódcą legionu.

Anagni stało się częścią Państwa Kościelnego i stąd pochodziło aż czterech papieży: Innocenty III, Grzegorz IX, Aleksander IV, Bonifacy VIII. Z tego też powodu zwane jest ono miastem papieży. W 1160 podczas walk między papieżem Aleksandrem III a cesarzem Fryderykiem Barbarossą w Anagni papież obłożył ekskomuniką samego cesarza oraz antypapieża Wiktora IV.

Anagni stało się w XIII wieku własnością rodziny Caetani. W tamtym czasie przeżywało ono okres rozkwitu i liczyło około 50.000 mieszkańców. Miasto stanowiło scenę walk między rodziną Colonna, królem Francji Filipem IV Pięknym oraz papieżem Bonifacym VIII. Tutaj też miał miejsce słynny epizod znany jako „schiaffo di Anagni”, czyli „policzek w Anagni” lub „zniewaga w Anagni”.

„ZNIEWAGA W ANAGNI”

Wszystko zaczęło się od tego, że król Filip Piękny chciał opodatkować majątek kościelny we Francji. Bonifacy VIII natomiast sprzeciwiał się temu i miał zamiar nałożyć na władcę ekskomunikę. Natomiast król, aby jej uniknąć, wysłał Wilhelma z Nogaret do Włoch rzekomo z misją dyplomatyczną. Wilhelm zaś, dzięki wsparciu szlacheckiego rzymskiego rodu Colonnów (zaciekłego wroga Caetani, do którego należał Bonifacy VIII), zjawił się w Anagni między 6 a 7 września 1303 roku. Wspierał go liczący ponad tysiąc rycerzy oddział francuskich rycerzy wraz z armią dowodzoną przez Giacomo Colonna.

Armia Nogareta zastała bramy do miasta otwarte dzięki niektórym mieszkańcom, zdrajcom. Wojska wkroczyły zatem do Anagni. Poparcia Francuzom udzieliły również władze miasta. Wybrały one także przywódcę ludu, który zwrócił się przeciw papieżowi Bonifacemu VIII, kapitana Adinolfo di Mattia.

W międzyczasie, jak głosi legenda, żołnierze pod dowództwem Giacomo Colonna znanego jako Sciarra, co w języku narodowym oznaczało „awanturnik”, oblegli pałac Caetani, który należał do papieża. Papież Bonifacy VIII schronił się na drugim piętrze rezydencji, w Sali Szachowej, zwanej później Salą Klapsa. Tam ponoć włamał się Sciarra Colonna i wymierzył papieżowi słynny policzek. „Policzek w Anagni” miał miejsce 7 września 1303 roku i oznaczał zniewagę i poniżenie papieża.

Papież następnie uciekł do aneksu w katedrze (który nie zachował się do dzisiaj) i tam stał się on więźniem. Prawdopodobnie wówczas Nogaret i Colonna próbowali zmusić Bonifacego VIII do wycofania bulli z ekskomuniką a być może nawet do abdykacji. Jednakże po dwóch dniach więzienia papieża wyzwolili mieszkańcy Anagni, którym to pontyfik podziękował i udał się natychmiast do Rzymu.

Bonifacy był pierwszym papieżem, który ogłosił rok 1300 pierwszym rokiem jubileuszowym dla wszystkich pielgrzymów odwiedzających grób świętego Piotra. Papież również zagwarantował odpust zupełny, który do tej pory należał się wyłącznie uczestnikom wypraw krzyżowych. Wśród pielgrzymów z Polski był również Władysław Łokietek.

Papież Bonifacy VIII zmarł miesiąc później, co z kolei pozwoliło Francji na kierowanie papiestwem oraz do przeniesienia siedziby głowy kościoła do Awinionu na prawie 70 lat (1309-1377).

Następnie po powrocie papiestwa do Rzymu w 1377 roku Anagni kompletnie się wyludniło i liczylo zaledwie 2700 mieszkańców. W tym okresie też rządzili nim książęta, których wyznaczał kościół.

BAZYLIKA KATEDRALNA ZWIASTOWANIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W ANAGNI I JEJ SKARBY

Dzisiaj Anagni jest uroczym miasteczkiem z około 20 000 mieszkańców, którego chlubą jest bazylika katedralna Zwiastowania Najświętszej Marii Panny.

Bazylika katedralna Zwiastowania Najświętszej Marii Panny

Katedra w Anagni powstała dzięki biskupowi Pietro da Salerno w latach 1072-1104. Według legendy wysłany on został do Konstantynopola jako legat papieski. Przebywając tam we śnie pojawiła mu się Dziewica Maryja, która przepowiedziała chorobę bizantyjskiego cesarza. Pietro uzdrowił z tajemniczej choroby cesarza Michała VII dzięki wstawiennictwu Świętego Magnusa (San Magno). Wdzięczny cesarz zaś był tak bardzo hojny, że Pietro uzyskał środki na ukończenie katedry w Anagni.

Surowa fasada katedry

Z zewnątrz możemy podziwiać przepiękny styl romański emiliano-lombardzki. Majestatyczna fasada z kamienia oraz trzydziestometrowa dzwonnica dominują nad miasteczkiem. Ta imponująca budowla posiada pojedyncze, podwójne i potrójne okna. W roku 1938 podczas prac restauracyjnych dzwonnicy wzniesiono w jej wnętrzu żelazną wieżę. Podtrzymuje ona pięć ogromnych dzwonów, które rozbrzmiewają w niedziele i święta w ten sposób wzywając wszystkich do kościoła.

Wieża dzwonnicza

Wewnątrz katedra posiada natomiast wiele elementów romańskich jak na przykład struktura trójnawowa z rzędami kolumn, oraz gotyckich, takich jak okna z ostrołukami. Możemy również podziwiać przepiękną posadzkę w stylu Cosmatich. Niestety ze średniowiecznych fresków i malowideł na ścianach niewiele pozostało. Dzisiaj w katedrze ustawione są przezroczyste krzesła z tworzywa, które nieinwazyjnie pozwalają podziwiać przepiękną podłogę.

Wnętrze katedry

Katedra należy do kompleksu Museo della Cattedrale di Anagni, czyli Muzeum Katedry w Anagni, w skład którego wchodzą jeszcze krypta San Magno, czyli Świętego Magnusa, oratorium Świętego Tomasza Becketa, skarbiec wraz z biblioteką, Kaplica Caetai oraz lapidarium wraz z kolekcją archeologiczną.

Biblioteka

Biblioteka w katedrze Anagni składa się z bogatej kolekcji ponad 1800 woluminów z okresu od XV do XX wieku. Szczególną wartość przedstawiają inkunabuły, czyli pierwsze egzemplarze drukowane z początku XV wieku. Z około 450 000 inkunabułów, które zachowały się na świecie około 110 000 egzemplarzy znajduje się we Włoszech. Znaczną ich część natomiast przechowuje właśnie ta biblioteka w katedrze w Anagni. Poruszają one różne tematy takie jak historia lokalna czy klasyczna łacina.

Biblioteka w katedrze w Anagni

Najcenniejszy jednak egzemplarz stanowi kopia kodeksu Justyniana Corpus Iuris Civilis z 1518 roku. Na kodeks ów składają się ustawy normatywne i prawne prawa rzymskiego. Kazał je zebrać cesarz Justynian I (527-565) aby uporządkować system prawny Imperium Rzymskiego.

Kodeks Justyniana

Skarbiec

Skarbiec katedry zawiera kolekcje złotych przedmiotów, polichromii, przedmiotów z kości słoniowej, relikwiarzy (na przykład szkatułkę świętego Tomasza Becketa), cennych tkanin (szaty liturgiczne papieża Bonifacego VIII). W skarbcu warta uwagi jest jeszcze średniowieczna kaplica Zbawiciela z freskami datowanymi na XII-XIII wiek. W niej znajduje się drewniana katedra czyli tron biskupi z XII wieku, jeden z najstarszych w Europie.

Skarbiec a w nim szaty papieskie

Kaplica Zbawiciela

Kaplica Caetani (Cappella Caetani)

Kaplicę Caetani kazał ukończyć w 1296 roku papież Bonifacy VIII. Powstała ona tuż przy lewej nawie bazyliki katedralnej. Miała służyć ona rodzinie Caetani, z której to ów papież pochodził. W kaplicy znajduje się pomnik nagrobny rodziny z cyborium, które wieńcza ostre łuki typowe dla sztuki gotyckiej oraz dekoracje w stylu cosmati. Widnieje też tutaj pięć herbów rodziny Caetani a w nich fale morskie. Według tradycji ród ten pochodził z nadmorskiej miejscowości Gaeta.

Cyborium w Kaplicy Caetani

W kaplicy po drugie stronie, na ścianie widnieje fresk z XIII wieku wielokrotnie poprawiony. Przedstawia on Dziewicę Maryję na tronie z Dzieciątkiem Jezus, które błogosławi. Obok siedzą Święty Szczepan po prawej oraz być może Tomasz Becket po lewej. Przedstawiają oni Dziewicy ważnych członków rodu Caetani. Po prawej stronie widzimy Roffreda II, księcia Caserty i brata papieża Bonifacego VIII. Po lewej zaś stronie klęczy kardynał Benedykt II Caetani, który pierwotnie prezentował się w kapeluszu kardynalskim. Jednakże przeróbki osiemnastowieczne i późniejsze sprawiły, że wygląda on jak mnich franciszkański. Został zidentyfikowany on jako błogosławiony Andrea Conti, wujek od strony mamy papieża Bonifacego VIII.

Ambulacrum

Dalej przechodzimy do kościoła, a następnie udajemy się schodami w dół do Ambulacrum (Ambulacro). Stanowiło ono rodzaj korytarza, przejścia między oratorium Świętego Tomasza Becketa a Kryptą San Magno. Tutaj w nim chowano ważne i zasłużone dla Anagni osoby, które składano do krypt pod posadzka bazyliki. Prowadzące do niej schody powstały dopiero w XVII wieku.

Freski na ścianie ambulacrum

Tutaj też na ścianie widnieje fresk ukazujący nieznanego biskupa, Świętego Magnusa (San Magno), Świętą Sekondynę (Santa Secondina,) obok Dziewicy z Dzieciątkiem. Na dużym zaś ściśnie kolejny fresk, z XIII wieku przedstawia Święta Oliwię (Santa Oliva), Świętego Mikołaja, Archanioła Michała, Chrystusa błogosławiącego, Świętego Piotra, apostoła i pierwszego papieża oraz Świętego Jana Chrzciciela.

Trzeci panel zaś wykonał jeden z trzech artystów, który udekorował również kaplicę San Magno. Przedstawia on zaś Chrystusa w otoczeniu Świętych Jakuba i Jana Ewangelisty w towarzystwie ich matki Salomy. Ona to, według apokryficznej Ewangelii według Świętego Jakuba, była jedną z trzech kobiet, który znalazły grób Chrystusa pusty. Jej kultu jest bardzo rozpowszechniony w tej okolicy, tym bardziej, że w pobliskim miasteczku Veroli spoczywają jej relikwie.

Fresk z Jakubem, Janem i ich matką Salome

Oratorium świętego Tomasza Becketa

Oratorium świętego Tomasza Becketa znajduje się tuż obok krypty. Wcześniej tu, w westybule, spoczywały pochowane najmożniejsze rodziny miasta. Dzisiaj zaś są tutaj drzwi prowadzące do starożytnego mitreum. W nim natomiast zachował się ołtarz ofiarny przekształcony później w chrześcijańskie oratorium.

Oratorium Świętego Tomasza Becketa

Szczególnie interesujący jest cykl malarski mający na celu katechizację ludności przy użyciu historii biblijnych. Widzimy tu sceny od stworzenia człowieka do narodzenia Chrystusa, następnie Sąd Ostateczny i triumf Chrystusa. Wśród fresków zauważamy też Tomasza Becketa (1170) oraz jego męczeńską śmierć. Ten sam święty siedzi też nieco dalej koło błogosławiącego Chrystusa. Tomasza Becketta kanonizował papieża Aleksander III w pobliskiej miejscowości Segno w lutym 1173 roku i to zdecydowanie wpłynęło na powstanie owego oratorium wkrótce po tym wydarzeniu.

Krypta San Magno (krypta Świętego Magnusa)

Krypta San Magno (Świętego Magnusa) znana też jako Krypta Katedry w Anagni (Cripta della Cattedrale di Anagni) nosi nazwę patrona miasta. Jest jedną z największych atrakcji turystycznych Anagni. Powstała ona wraz z górnym kościołem w latach 1068 e il 1104. Znana jest również jako kaplica sykstyńska średniowiecza. Na jej piękno składa się harmonia między romańskimi łukami, podłogą Cosmatich oraz przepięknymi freskami, które pokrywają powierzchnię 540 m².

Krypta Katedry w Anagni

Cały cykl fresków krypta zawdzięcza nieznanym artystom pochodzącym z różnych szkół malarskich. Szkoły owe zaś są określane jako Primo Maestro (Pierwszy Mistrz) lub też Maestro delle traslazioni, Secondo Maestro o Maestro Ornatista (Drugi Mistrz Dekorator) oraz Terzo Maestro o Maestro di Anagni (Trzeci Mistrz lub Mistrz z Anagni).

Freski na sufitach

Freski ukazują historię zbawienia człowieka od jego stworzenia aż po Sąd Ostateczny. Na dwudziestu jeden sklepieniach zatem podziwiamy sceny ze Starego Testamentu i Nowego Testamentu. Widzimy tutaj Adama i Ewę, Arkę Przymierza oraz Apokalipsę. Są one rzadkim i bardzo ważnym cyklem pokazującym stworzenie świata przy zjednoczeniu czterech elementów i człowieka. Pojawia się również koncepcja mikrokosmosu i makrokosmosu, której towarzyszą postaci medyków Hipokratesa i Galena oraz teoria elementów pochodzenia Platonicznego.

Freski na ścianach krypty

Wkomponowują się one w dekoracje na ścianach, na których możemy podziwiać historie z życia Świętego Magnusa i cuda, których dokonał. Dojrzymy również hagiografie świętych pochowanych w ołtarzach, wśród nich święty Magnus, patron Anagni, święta Aurelia, Secondina, Oliwia, Święty Sebastian oraz inni męczennicy.

Lapidarium i kolekcja archeologiczna

Lapidarium natomiast znajduje się tuż przy wyjściu z muzeum i odiwedzamy je jako ostatnią atrakcję. Przechowuje ono marmury, płyty z antycznymi mozaikami oraz dekoracjami w stylu Cosmatich, płyty z inskrypcjami rzymskimi, fragmenty płyt nagrobnych i nagrobków. Niektóre z nich pochodzą z rzymskich katakumb i zostały przekazane tutejszemu muzeum w prezencie.

Lapidarium z oknem i pięknym tarasem 

Warto po wizycie w katedrze zwiedzić samo miasteczko Anagni, które przepięknie wznosi się na wzgórzu o wysokości 424 metrów nad poziomem morza. Na przykład Plac Cavour zachwyca swoją wielobarwnością i tętniącym życiem w wielu tutejszych lokalach.

Piazza Cavour

Jeden z otwierających się lokali na Placu Cavour

Stąd natomiast rozpościera się zachwycający widok na park i okolicę

Park z fontanną

Widok na okolicę

Tutaj, jeśłi chcecie dobrze zjeść, polecam Wam lokal z doskonałym jedzeniem, czyli Trattoria Centrale C’era Una Volta…1891. Na przystawkę polecam deskę wędlin i serów z przepysznym lokalnymi salami, dojrzewającą szynką i mozarellą buffala. Na pierwsze danie zaś nie można sobie jesienią czy zimą odmówić pappardelli z borowikami, czyli pappardelle con porcini.

Deska wędlin i serów

Pappardelle z grzybami

Jeśli nartomiast na deser chcecie wybrać się na lody lub coś słodkiego, w pobliżu znajdziecie Pasticceria Gelateria Colone.

Anagni wypełniają malownicze zaułki i uliczki stromo biegnące w dół.

Adres katedry

Via Leone XIII, 03012 ANAGNI (FR)

museo@cattedraledianagni.it
(+39) 0775.728374

Zwiedzać katedrę można od listopada do marca codziennie w godzinach

09.00 – 13.00 / 15.00 – 18.00

Od kwietnia do października zaś katedra udostępnia swoje zbiory codziennie w godzinach

09.00 – 13.00 / 15.00 – 19.00

Zwiedzanie katedry oraz jej muzeum tylko i wyłącznie odbywa się po zarezerwowaniu biletów pod numerem telefonu (0039) 0775/728374 lub adresem mailowym museo@cattedraledianagni.it

Jeśli nie zarezerwujemy biletów możemy je zakupić na miejscu jeśli będą jeszcze dostępne. Nie zawsze jednak dstaniecie bilety na najbliższe godziny gdyż zwiedzanie odbywa się w grupach do 30 osób z przewodnikiem lub bez.

Więcej informacji znajdziecie na stronie

https://www.cattedraledianagni.it/

Warto tam się wybrać chociaż na jeden dzień. Możecie tam dotrzeć nawet pociągiem ze stacji Termini do Anagni Città. Bilety kupicie online na stronie trenitalia:

https://www.lefrecce.it

Anagni leży w nieopodal Rzymu, u podnóży Monti Ernici (Góry Herników) w regionie, który nazywa się Ciociaria. Nazwa ta zaś pochodzi od słowa „ciocia” i określa miękkie, skórzane obuwie wiązane długim paskiem owijającym nogi ponad kostki i zakończone długim, zadartym noskiem. Przypominają one nieco kierpce i używane były przez grupy etniczne zamieszkujące górzyste tereny środkowej i południowej części Apenin.

O niektórych zachwycających miejscach regionu Ciociaria przeczytacie na moim blogu.

O Arpino znadziecie wpis tutaj

https://basiakaminska.pl/arpino-miasto-cycerona-cavalier-darpino-i-antycznego-acropolis/

O Isola del Liri tutaj

https://basiakaminska.pl/nieznane-lacjum-isola-del-liri/

oraz o zamku Boncompagni Viscogliosi w Isola del Liri

https://basiakaminska.pl/zamek-boncompagni-viscogliosi-w-isola-del-liri/

Niektóre z tych malowniczych miasteczek Ciociaria znajdują się na liście Najpiękniejszych miasteczek Włoch czyli Borghi più belli d’Italia.

Jednym z nich jest Boville Ernica

https://basiakaminska.pl/boville-ernica-jedno-z-najpiekniejszych-miasteczek-we-wloszech/

Zajrzyjcie również do Pico

https://basiakaminska.pl/pico-jednym-z-najpiekniejszych-miasteczek-we-wloszech/

Jeśli wpis podobał Ci się daj mi znać proszę.

Jeśli natomiast uważasz, że może się komuś przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska

filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego

od ponad 14 lat w Rzymie

przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim

autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”

wielojęzyczna mama wielojęzycznego syna