Pałac na Kwirynale jest jedynym na świecie pałacem instytucjonalnym, który pełni swoje funkcje nieprzerwanie przez ponad 400 lat od momentu powstania w 1583 roku. Powstał on z inicjatywy papieża Grzegorza XIII. Wielu kolejnych papieży go powiększyło i kazało przebudować.

Pałac służył trzydziestu papieżom a czterech z nich zostało tutaj wybranych w konklawe w Kaplicy Paolińskiej. Od 2015 roku decyzją Prezydenta Republiki pałac został udostępniony dla zwiedzających. Od grudnia 2021 roku można też odwiedzić rezydencję prezydencką wirtualnie. Ja dzisiaj też na taką wirtualną wizytę Was ze sobą zabieram.

Pałac na Kwirynale był znany również dawniej jako Pałac Królewski na Kwirynale a podczas panowania papieży jako Pałac Apostolski na Kwirynale lub Pałac Papieski ma Kwirynale. Stanowi on jeden z najważniejszych pałaców Rzymu zarówno z punktu widzenia artystycznego jak i politycznego.

Powstał on dla papieży stając się ich siedzibą poczynając od pontyfikatu Pawła V Borghese, chociaż początkowo stanowił on ich rezydencję letnią. Był też pałacem imperialnym Napoleona, służył jako rezydencja królów włoskich zaś od 1946 roku jest on siedzibą Prezydenta Republiki Włoskiej. Jest on również jednym z symboli państwa włoskiego.

Pałac na Kwirynale ze swoją powierzchnią 110 500 m² jest szóstym największym pałacem na świecie i drugą co do wielkości siedziba prezydenta na świecie (pierwsze miejsce zajmuje Ak Saray w Ankarze, Turcja). Dla porównania zaś, Biały Dom w Waszyngtonie posiada powierzchnię wielkości zaledwie jednej dwudziestej powierzchni Pałacu na Kwirynale.

KWIRYNAŁ PAPIESKI

W XV wieku, zanim na Kwirynale pojawił się pałac, tereny te zajmowała willa kardynała Oliviero Caraffa. Znana ona była jako Willa Monte Cavallo lub Willa d’Este na Kwirynale dlatego, że właściciel wynajął ją w 1550 roku kardynałowi Ippolito II d’Este, właścicielowi Willi d’Este w Tivoli.

Początkowo wynajem objął pięć lat, następnie wielokrotnie był on odnawiany. Korzystał z willi również jego bratanek Luigi d’Este, który uważał, że stanowiła ona miejsce spełnienia rzymskich marzeń.

To właśnie kardynał Ippolito d’Este przeprowadził na własny koszt pierwsze prace głównie na terenie, na którym wznosiła się willa. Kazał go wyrównać i zbudować przepiękne ogrody udekorowane fontannami oraz antycznymi rzeźbami.

W 1583 papież Grzegorz XIII, który często bywał gościem kardynała d’Este oraz jego bratanka, zaczął za własne pieniądze powiększać willę. Przekształcił ją w prawdziwą rezydencję letnią gdyż miejsce, w której się ona wznosiła uważane było za zdrowsze niż papieskie pałace na Watykanie czy Lateranie.

Projekt otrzymał architekt Ottaviano Mascherino, który ukończył pracę w 1585 roku. Niestety w tym samym roku śmierć Grzegorza XIII przerwała dalsze etapy przebudowy. Budynek skonstruowany przez Mascherino jest wciąż widoczny w części północnej Cortile d’Onore, czyli Honorowego Dziedzińca.

Tutaj wznosi się fasada z podwójną loggią a nad nią panoramiczna wieża dzisiaj zwana Torre dei Venti, czyli Wieżą Wiatrów. Później została ona podwyższona prawdopodobnie według projektu Carlo Maderno i Francesco Borromini.

Torre dei Venti

Cała ta struktura architekta Ottaviano Mascherino należała do kardynała Caraffa. Po śmierci zaś kardynała d’Este wynajem przeszedł na jego bratanka Luigi d’Este, któremu to Grzegorz XIII planował przekazać w spadku po jej wcześniejszym zakupie.

Następca Grzegorza XIII zaś, papież Sykstus V w 1587 kupił willę wraz z ogrodami i postanowił uczynić z niej siedzibę letnią papieży. Zatrudnił Domenico Fontana, swojego architekta, aby ten powiększył pałac i przebudował całą okolicę.

Fontana wyznaczył nowe osie dróg: Strada Pia i Strada Felice i w konsekwencji również plac na ich skrzyżowaniu znany jako Quattro Fontane. Architekt uporządkował również plac przed pałacem, odrestaurował posągi Dioskurów, czyli Kastora i Polluksa, które od starożytności tutaj się wznosiły i dodał do nich fontannę. To właśnie od Dioskurów z końmi wzgórze to nosiło nazwę „Monte Cavallo”.

Posągi Kastora i Polluksa na Kwirynale

Papież Klemens VIII (1592-1605), który jako kolejny następca Piotrowy przebywał na Kwirynale w okresie letnim skoncentrował się na przebudowie parku wokół pałacu. Jemu zawdzięczamy między innymi powstanie monumentalnej Fontana dell’Organo, czyli Fontanny Organów, która grała napędzana wodą.

Papież Paweł V natomiast kazał ukończyć główną bryłę pałacu i jej dzisiejszy wygląd w dużym stopniu zawdzięczamy właśnie temu papieżowi i jego architektowi Flaminio Ponzio.

Zrealizował on skrzydło zwrócone ku ogrodom z dzisiejszym Salone delle Feste, czyli Salonem Świąt oraz Cappella dell’Annunziata, czyli Kaplicą Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Udekorował kaplicę w latach 1609-1612 Guido Reni z pomocą Giovanni Lanfranco, Francesco Albani oraz Antonio Carracci i Tommaso Campana.

Po śmierci Ponzio w 1613 prace kontynuował Carlo Maderno. Jego projektu jest skrzydło biegnącego wzdłuż via del Quirinale. W tej części pałacu zrealizował on jego najpiękniejsze i najsłynniejsze sale: Sala Reggia, która dzisiaj nazywa się Sala dei Corazzieri oraz Cappella Paolina, czyli Kaplicę Paolińską.

Kolejny papież, Urban VIII kontynuował projekt rozbudowy pałacu. Zakupił on ogromne tereny powiększając posiadłość prawie dwukrotnie. Ten sam papież kazał też otoczyć cały kompleks pałacowy murem. W tym samym również okresie (1638) Gian Lorenzo Bernini otrzymał od papieża zlecenie na wykonanie dekoracji w loggii błogosławieństw nad główną bramą wejściową pałacu.

Loggia błogosławieństw

Bernini również, ale już dla kolejnego papieża, Aleksandra VII, zaprojektował korytarz zwany Manica Lunga, czyli Długi Rękaw. Po śmierci Berniniego jego budowę kontynuował Alessandro Specchi dla papieża Innocentego XIII, e ukończył Ferdinando Fuga dla papieża Klemensa XII. Jako zamknięcie korytarza Fuga zmodyfikował również niewielki dworek przypałacowy dzisiaj zwany Palazzina del Fuga. W nim znajdują się biura i prywatne apartamenty Prezydenta Republiki.

Manica Lunga

Ciekawostką jest, iż 5 lipca 1770 Wolfgang Amadeus Mozart odbierał tutaj w Pałacu na Kwirynale złoty order, odznaczenie Ordine dello Speron.

KWIRYNAŁ OD NAPOLEONA DO ZJEDNOCZENIE WŁOCH

Kiedy Rzym został przyłączony do Imperium Napoleona i rozpoczęła się okupacja francuska Napoleon postanowił w jednej ze swoich pierwszych decyzji zająć Pałac na Kwirynale. Zdecydował on przekształcić papieską rezydencję w swoją oficjalną rezydencję cesarską w drugim najważniejszym mieście swojego imperium zaraz po Paryżu.

Z okresu napoleońskiego do dzisiaj widoczny jest jeszcze podział wielkiej galerii zwróconej w stronę Placu na Kwirynale na Sala Gialla, czyli Salę Żółtą, Sala di Augusto, czyli Salę Augusta i Sala degli Ambasciatori, czyli Salę Ambasadorów.

Tą przebudową zajął się architekt Raffaele Stern niszcząc cenne freski wykonane w XVII wieku przez Pietro da Cortona. Pozostałe sale zostały zmodyfikowane w niewielkim stopniu ale pozbawiono je mebli, wyposażenia oraz dzieł sztuki.

Napoleon jednak nie zdążył osobiście skorzystać z Pałacu na Kwirynale ze względu na kampanię wojskową w Rosji w 1812 roku. Po upadku Napoleona papież Pius VII wrócił do Rzymu i natychmiast zajął się usuwaniem śladów okupacji napoleońskiej w Pałacu na Kwirynale zatrudniając ponownie architekta Raffaele Stern.

Wówczas powstały surowe freski w Kaplicy Paolińskiej oraz ostateczne usystematyzowanie Fontanny Dioskurów na placu przed wejściem do pałacu.

Pius IX był ostatnim papieżem, który zamieszkiwał Pałac na Kwirynale od elekcji aż do 20 września 1870 roku, kiedy Rzym papieski został zdobyty przy Porta Pia. Po tym wydarzeniu papieże oficjalnie przenieśli się do Pałacu Apostolskiego w Watykanie.

Kiedy Rzym został anektowany do nowo powstałego Królestwa Zjednoczonych Włoch król Wiktor Emanuel II skonfiskował Pałac na Kwirynale i uczynił z niego swoją oficjalną rezydencję. Służył on jako pałac królewski do 1946 roku.

Pałac został umeblowany głównie w stylu neobarokowym i rokoko sprzętem przywiezionym z przeróżnych pałaców nowego kraju, głównie z Piemontu. Wiele sal przeszło modyfikację przede wszystkim w okresie panowania króla Humberta I (1878-1900) i jego żony królowej Małgorzaty Sabaudzkiej.

Powstał wówczas Salone delle feste, czyli Salon Świąt używany jako sala balowa. Sala degli specchi, czyli sala luster otrzymała też nowy neorokokowy wygląd. Modyfikację przeszły również apartamenty papieskie tak, by mogły służyć rodzinie królewskiej. Sala Augusta, która powstała w czasach Napoleona zaś stała się Salą Tronową.

PAŁAC NA KWIRYNALE W OKRESIE REPUBLIKI WŁOSKIEJ

Tuż po Drugiej Wojnie Światowej Pałac na Kwirynale stał się rezydencją Prezydenta Republiki. Pierwsi dwaj prezydenci, Enrico De Nicola i Luigi Einaudi, jednakże nie zajmowali pałacu.

Giovanni Gronchi był pierwszym prezydentem, który tu zamieszkał a po nim również kolejni: Antonio Segni, Giuseppe Saragat i Giovanni Leone, wszyscy oni wraz z rodziną. Sandro Pertini zaś oraz Francesco Cossiga używali Pałacu na Kwirynale jako biura ale nie mieszkali w nim.

Następni prezydenci, Oscar Luigi Scalfaro, Carlo Azeglio Ciampi, Giorgio Napolitano mieszkali tutaj wraz ze swoimi rodzinami jak również obecny prezydent Sergio Mattarella.

PARTER

1 SALA PAPIEŻY

W niej zobaczymy na ścianach portrety trzydziestu papieży, którzy tu mieszkali lub przebywali. Czterech papieży zostało tu wybranych w konklawe w Kaplicy Paolińskiej.

Sala Papieży

Papieże ci przyczynili się do powstania i rozbudowy całego kompleksu pałacowego. Grzegorz XIII przekształcił Willę Caffarelli w pałac papieski. Sykstus V kazał oddzielić pałac z dziedzińcem od placu na Kwirynale. Paweł V Borghese zaś kazał dziedziniec zamknąć z czterech stron. Urban VIII natomiast zakupił cztery hektary ogrodów wokół i kazał je otoczyć murem oddzielając je od miasta.

W 1809 papież Pius VII został uwięziony przez Napoleona i wywieziony do Francji. Wówczas to Pałac na Kwirynale stał się pałacem imperialnym, rezydencją Napoleona. Kiedy Napoleon zmarł w 1814 Pius VII powrócił na Kwirynał witany wśród owacji jako bohater i obrońca wiary.

Ostatni papieżem, który tu w Pałacu na Kwirynale przebywał był Pius IX. To podczas jego pontyfikatu, w 1861 roku, powstało Zjednoczone Królestwo Włoch. Zaś kilka lat później, w 1870 roku, Rzym stał się stolicą nowego państwa. Wówczas w Pałacu na Kwirynale zamieszkał król Wiktor Emanuel II i od tego momentu pałac służył jako rezydencja królewska.

W tym pomieszczeniu możemy też podziwiać kopię meridiany, którą wykonał Francesco Borromini dla papieża Urbana VIII. Tutaj stoi kopia zaś oryginał dekoruje ogrody.

Merydiana

W pobliżu też meridiany, na ścianie znajduje się kopia obrazu Rafaela wykonana techniką mozaiki.

Kopia obrazu Rafaela

2 SALA ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA WŁOCH

Sala ta była pomieszczeniem, w którym odbywały się prywatne audiencje. W niej widnieje biurko zaś obok stoją sztandary i symbole narodowe. Na ścianie wisi tu również w okrągłej ramie portret króla Wiktora Emanuela II.

W pobliżu też, z kolejnego obrazu uśmiecha się Królowa Małgorzata Sabaudzka (Margherita di Savoia). Ma ona na sobie naszyjnik z pereł, w którym tak bardzo lubiła się pokazywać. Była ona kobieta edukowaną, wyrafinowaną oraz oświeconą i to ona organizowała tu w pałacu słynne przyjęcia.

3 SALA REPUBLIKI WŁOSKIEJ

W tej sali na ścianach wiszą portrety trzynastu prezydentów Republiki Włoskiej. Prezydent uosabia państwo i stanowi symbol zjednoczonych Włoch. Republka Włoska powstała zaś w 1946 roku.

Właśnie wtedy państwo włoskie wezwało wszystkich obywateli powyżej 21 roku z prawem do głosowania do referendum. Trzeba było wybrać jedną z opcji: królestwo lub republika. Wówczas to po raz pierwszy we Włoszech mogły również oddać swój głos kobiety. Zdecydowała niewielka przewaga, zaledwie 54% głosów za republiką.

Możemy tutaj też zobaczyć jak wyglądały karty do referendum. Widniały na nich obrazki gdyż powojenne społeczeństwo było w dużym stopniu niepiśmienne.

Karta do referendum

Tutaj też widnieje zbroja Corazziere, czyli jeźdźca ciężkiej jazdy, dzisiaj pełniącego funkcję honorowej straży w Pałacu Prezydenckim na Kwirynale. Musi on mieć 190 centymetrów wzrostu.

Zbroja Corazziere

Corazziere pełniący służbę

Centrum sali dumnie tez zdobi sztandar Tricolore, czyli trójkolorowa flaga Włoch, symbol walki o zjednoczenie kraju. Tutaj też niebieska wstęga przypomina, że głowa państwa jest również zwierzchnikiem sił zbrojnych. W tej sali znajduje się również jedna z trzech kopii konstytucji.

Konstutycja

4. DZIEDZINIEC HONOROWY (IL CORTILE D’ONORE)

Cortile d’Onore

Dziedziniec honorowy jest miejscem, gdzie przybywa nowo wybrany Prezydent Republiki. Tutaj na nim odbywają się ważne ceremonie oraz przybywają z wizytą oficjalną głowy państw.

W czasch starożytnych na Kwirynale, które było jednym z siedmiu wzgórz Rzymu, wznosiła się świątynia Serapisa. Jej fragmenty wciąż można podziwiać w ogrodach pobliskiego Pałacu Colonna. Później też powstały tutaj Łaźnie Konstantyna.

Pozostałości łaźni Konstantyna

Miejsce to w XVI wieku kardynał Ippolito II d’Este, który wynajmował je od kardynała Caraffa przekształcił w przepiękną renesansową willę z ogrodami. Powstała ona w najbardziej przewiewnym miejscu Kwirynału. Następnie przekształcił ją papież Grzegorz XIII. Był to pierwszy papież, który tu na Kwirynale przebywał.

Sykstus V natomiast wezwał swojego architekta Domenico Fontana (Dominika Fontanę) by ten doprowadził tu wodę akweduktem Acqua Felice. Paweł V zaś sprowadził architekta Flaminio Ponzio i ten zbudował tu dziedziniec, który następnie dokończył Carlo Maderno. W ten sposób oto powstał tu zamknięty dziedziniec, nad którym dzisiaj dominuje wieża zegarowa autorstwa architekta Ottaviano Mascherino.

Zegar zawsze pokazuje godzinę papieską. Na wieży również wiszą flagi: flaga Włoch, Unii Europejskiej oraz flaga Prezydenta Republiki, kiedy ten przebywa w Rzymie. Ciekawostką jest to, że flaga włoska ma długość 6 metrów a szerokość 4 metry.

PIĘTRO

1 WIELKI SALON (GRANDE SALONE)

Wielki Salon jest miejscem, gdzie odbywają się wizyty oficjalne. Do jego budowy papież Paweł V Borghese sprowadził tutaj swojego architekta Carlo Maderno. Ten zaś tutaj ukazał władzę ziemską swojego zleceniodawcy projektując malowane balkony, na których zasiadły osobistości z całego świata, ambasadorowie. W rękach trzymają insygnia władzy papieskiej i listy kredencjalne.

Wielki Salon

Wielki Salon bardzo nie podobał się władcom Włoch zatem kiedy Sabaudowie tu przebywali przekształcili te sale w lodowisko, później zaś kort tenisowy.

2 KAPLICA PAOLIŃSKA (CAPPELLA PAOLINA)

Kaplica Paolińska

Kaplicę Paolińską zaprojektował i zbudował na życzenie papieża Pawła V Borghese jego architekt Carlo Maderno. W niej odbyły się konklawe i w ich wyniku wybrano tutaj czterech papieży.

Kaplica ta ma wymiary Kaplicy Sykstyńskiej czyli 40 m długości, 13 metrów szerokości i prawie 21 metrów wysokości. Jej podłogę pokrywają kolorowe marmury zaś sufit złocona sztukateria dzieła Martino Ferrabosco.

Na zewnątrz papież kazał też umieścić imitację drzwi by zachować odpowiednie proporcje. Są one jednak od wewnątrz zamurowane także nie były nigdy otwierane. W kaplicy wznosił się również papieski tron z baldachimem.

W 1818 roku papież Pius VII zażyczył sobie monochromatyczne freski na ścianach jako dekoracje. Przedstawiają one figury apostołów i ewangelistów.

W czasie panowania Sabaudów kaplica została przekształcona w kaplicę pałacową i tutaj odbyły się w 1930 roku zaślubiny króla Humberto II z księżniczką Maria José z Belgii.

Obecnie kaplica nie jest używana w celach religijnych. Odbywają się w niej wizyty oficjalne oraz niedzielne koncerty, na które wstęp mają wszyscy po wcześniejszym zarezerwowaniu biletów.

3 APARTAMENTY KRÓLEWSKIE

Tutaj zaczynają się apartmenty królewskie

Sala audiencyjna

Salonik chiński

Studio cesarza

Sypialnia królewska, a w niej widoczne jest jeszcze oryginalne łoże razem z tkaniną

Ubiór Królowej Małgorzaty Sabaudzkiej

Alkowa cesarzowej

La Manica Lunga

Sypialnia papieska

Sypialnia papieska przylega tuż do Kaplicy Paolińskiej. Tutaj do dzisiaj widnieją niewielkie drzwi, które papieże używali, żeby niezauważalnie wśliznąć się do kaplicy podczas ceremonii.

Sala Ogrodowa z loggią

W loggi widnieją zatknięte flagi i z niej ogłaszano wyniki konklawe.

Sala królów Zjednoczonego Królestwa Włoch

Sala królów Zjednoczonego Królestwa Włoch jest rodzajem korytarza. Jego ściany dekorują freski Pietro da Cortona, które przedstawiają sceny z Nowego Testamentu. Namalowane zaś kolumny oraz roślinność sprawiają wrażenie, że jesteśmy w ogrodzie.

Freski Pietro da Cortona na ścianach

Sala Ambasadorów, a w niej na posadzce antyczne mozaiki

Korytarz zimowych apartamentów papieskich z arrasami na ścianach

Sala del Consiglio

Sala del Consiglio

Sala del Consiglio, czyli sala narad stanowiła rodzaj studio. Obok biurka wznoszą się flagi. W sali tej miały miejsce codzienne czynności. Tutaj też spotykają się Minister Obrony Wewnętrznej z Prezydentem.

Prywatna biblioteka

Sala konferencji prasowej

Sala konferencji prasowej była to pierwotnie otwarta loggia. Dzisiaj zaś jest ona zabudowana i stanowi miejsce, gdzie odbywają się konferencje prasowe.

Schody na Kwirynale, które później skopiował Francesco Borromini w Pałacu Barberini

Sala jadalna rodziny królewskiej

Sala królowej Małgorzaty

Sala Luster gdzie odbywają sądy instytucjonalne

Sala Reggia Pawła V

W Sala Reggia Pawła V spotykali się kardynałowie, dzisiaj zaś odbywa się tu zaprzysiężenie rządu.

Mam nadzieję, że wizyta ze mną w Pałacu na Kwirynale podobała się Wam. Możecie też wybrać się tam osobiście. Bilet kosztuje 2.50 euro a wizyta z przewodnikiem jest w języku włoskim. Możecie również poprosić o pomoc w języku angielskim. Zarezerwować bilety musicie tutaj:

https://palazzo.quirinale.it/

Jeśli wpis przydał Ci się, daj mi znać proszę.

Jeśli zaś znasz kogoś, komu może się on przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska
filolożka, anglistka, instruktorka języka angielskiego
od 2007 roku w Rzymie
od ponad 10 lat przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim
autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” i „W cieniu Rzymu”
wielojęzyczna mama wielojęzycznego syna