Sutri (łac.Sutrium) jest starożytnym miasteczkiem położonym około 50 km na północ od Rzymu w rejonie Viterbo, który od wieków nazywa się Tuscia. Był to fragment terenu, który zamieszkiwali Etruskowie. Samo miasteczko Sutri rozpościera się malowniczo na cienkim pasku wzniesienia ze skały tufowej, czyli powstałej z popiołów wulkanicznych.
Dzisiejsze Sutri ma tylko 5,000 mieszkańców ale jego starożytne pozostałości przyciągają turystów z całego świata. Znajdziemy tutaj wykute w skale antyczny rzymski amfiteatr oraz etruską nekropolię. Oprócz tego w kościele Madonna del Parto ukrywa się starożytne mitreum. Co jeszcze możemy podziwiać w tym antycznym miasteczku? Zapraszam Was do wspólnego odwiedzenia tego urokliwego miejsca.
Malownicze Sutri
NIECO HISTORII
Całe terytorium wokoło Sutri jest zamieszkałe bez przerwy od tysięcy lat. Pochodzenie miasta zaś sięga jeszcze epoki brązu, co sugerują znaleziska archeologiczne. Samo założenie Sutri wiąże się ze starożytnym ludem wschodnich żeglarzy przybyłych z Pelasgia w Grecji. Inna z kolei tradycja głosi, że bóg Saturn pojawił się tutaj z trzema kłosami zboża w ręku i założył tu miasto Sutrinas (tak wymawiali jego nazwę mieszkający tu Etruskowie). Stąd też w herbie miasta widoczny jest bóg Saturn na koniu z kłosami w ręku.
Sutri rozwinęło się prężnie w czasie dominacji Etrusków jako centrum rolnicze i handlowe. Miasto z tego też powodu zajmowało strategiczną pozycję na drodze do Etrurii, późniejszej via Cassia. Sam Liwiusz wspomina Sutri jako kluczową miejscowość Etrurii, pobliskie Nepi również. Sutri stało się rzymską posiadłością po upadku Wejów w 396 roku przed naszą erą. Następnie przez jakiś czas było ono latyńską kolonią by ponownie utracić swoją pozycję i zostać kolonią Rzymu.
Wraz z Nepi oraz innymi dziesięcioma koloniami Sutri odmówiło pomocy Rzymowi w Drugiej Wojnie Punickiej w 209 przed Chrystusem. Miasto było wspomniane również w wojnie domowej o Perugia w 41 roku przed naszą erą i otrzymało kolonie weteranów w czasie triumwiratu (Colonia coniuncta lulia Sutrina). Znalezione inskrypcje pokazują także, że Sutri cieszyło się wysokim statusem w czasach imperium oraz było wspomniane podczas okupacji Longobardów.
Sutri uzyskało ponownie swoje strategiczne znaczenie jako fortyfikacja przy granicy z Księstwem Rzymu w Średniowieczu. Wówczas to miało miejsce przekazanie miasta papieżowi, dokładnie zaś w roku 728 na podstawie porozumienia między królem Longobardów Liutprandem a papieżem Grzegorzem II. Zatem Sutri i niektóre pobliskie miasteczka Lacjum położone na wzgórzach stały się własnością papieską. Pakt ów stał się pierwszym przypadkiem rozszerzenia terytorium papieskiego poza granice Księstwa Rzymu.
Widok na Sutri od strony nekropolii
Tutaj w Sutri abdykował papież Grzegorz VI dnia 20 grudnia 1046 roku. Sutri było również miejscem synodu, pokoju podpisanego między Paschalisem II a cesarzem Henrykiem V. Tu w roku 1146 schronił się papież Eugeniusz III, a w 1244 Innocenty IV.
Miasto również było świadkiem walk między Guelfami (sprzymierzeńcami papiestwa) a Gibelinami (sprzymierzeńcami cesarza). W 1433 roku zaś kondotier Niccolò Fortebraccio spalił Sutri i od tej pory miasto podupadło na rzecz pobliskiego Ronciglione.
O Ronciglione przeczytacie więcej tutaj
https://basiakaminska.pl/ronciglione-niewielkie-miasteczko-i-wielkie-odkrycie-w-poblizu-rzymu/
AMFITEATR
Najbardziej zachwycającym monumentem w Sutri jest amfiteatr pochodzący z epoki rzymskiej. Datuje się on na przełom I wieku przed Chrystusem i I wieku po Chrystusie i został on kompletnie wykuty w skale. To miejsce rozrywki mieściło około 7 tysięcy widzów. Ma on plan elipsy o wymiarach 49 na 40 metrów i możemy go zobaczyć nawet z poziomu ulicy. Został on odkryty w XIX wieku, do tego czasu zaś rodzina Savorelli wykorzystywała jego teren jako pastwiska. Dzisiaj zaś amfiteatr w Sutri jest jednym z najważniejszych zabytków regionu Lacjum.
Wejście do amfiteatru
Amfiteatr
NEKROPOLIA WYKUTA W SKALE
Wzdłuż via Cassia na odległość 180 metrów ciągnie się dobrze widoczna z ulicy starożytna miejska nekropolia. Znajdowała się ona na terenie Etrusków, ale pochodzi już z epoki rzymskiej. Dzisiaj składa się ona z 64 grobów różnego rodzaju całkowicie wykutych w skale.
Zachowały się tutaj różne typy grobowców, w kształcie prostokąta, kwadratu, w kształcie łuków. Różnego rodzaju też odbywały się tu pochówki, zarówno inhumacja, czy całe ciała składane do grobu, jak i kremacja, czyli palenie zwłok, a później przechowywanie prochów w urnach. Niestety w Średniowieczu zostały one złupione przez hordy barbarzyńców udające się tędy na Rzym.
Nekropolia w Sutri
KOŚCIÓŁ MADONNA DEL PARTO I MITREUM
Kościół jaskiniowy Madonna del Parto został całkowicie wykuty w skale tufowej. Z tego też powodu niektórzy archeolodzy utrzymują, że tutaj znajdował się rzymski grobowiec, inni z kolei, że mitreum później przekształcone na użytek kultu chrześcijan. Kościół ten posiada trzy nawy oraz freski związane z legendą Świętego Michała na Monte Gargano. To niesamowite miejsce stanowi jedną z największych atrakcji w Sutri.
Kościół Madonna del Parto z zewnątrz
Kościół Santa Maria del Parto był najpierw dedykowany kultowi Archanioła Michała, którego to przedstawiają freski w westybule. Później dopiero kościół poświęcono Santa Maria del Parto czyli Dziewicy Maryi od porodu. Dlatego też na ścianie nieco wewnątrz widnieją fragmenty fresku ze Świętą Katarzyną z Aleksandrii, patronką ciężarnych.
Kościół Madonna del Parto wewnątrz
Kościół Madonna del Parto i jego przepiękne freski
Tu więcej informacji o kulcie Mitry i mitreach
https://basiakaminska.pl/?s=kult+mitry
VILLA SAVORELLI
Villa Savorelli powstała w XV wieku dla rodziny Odeschi. Później zaś zakupiła ja rodzina Altoviti. W XVII wieku natomiast stała się ona własnością rodziny Muru Pappazzurri. Nazwę zaś swoją przyjmuje od rodziny Savorelli w XIX wieku, kiedy stała się jej posiadłością. Tuż przy willi znajduje się również kościół santa Maria del Monte.
Villa Savorelli
Willa jest w stylu renesansowym na planie prostokąta i otacza ją przepiękny ogród w stylu włoskim. Z parku zaś roztacza się zapierający dech w piersiach widok na amfiteatr.
Widok na amfiteatr z ogrodu willi
PIAZZA DEL COMUNE
Piazza del Comune znajduje się w centrum Sutri. Ten centralny punkt miasta otoczony jest zabudowaniami z XVI i XVII wieku, które zachowały swoją oryginalną formę. Z pewnością plac koresponduje z rzymskim forum, a w jego centrum znajduje się fontanna, która jest kopią tej pochodzącej z XVII wieku.
Piazza del Comune
ARCO ROMANO CZYLI RZYMSKI ŁUK
Przy Piazza del Comune na wieży znajduje się przepiękny zegar, a pod wieżą z zegarem przejście w kształcie łuku. Łuk ten pochodzi z epoki Starożytnego Rzymu. Wykonany on został z bloków tufu peperino i był prawdopodobnie wejściem na rzymski rynek, czyli forum, gdzie dzisiaj znajduje się Piazza del Comune.
Rzymski łuk w przejściu między piazza del Comune a via Roma
PIAZZA CAVOUR
Jak przystało na każde włoskie miasto i miasteczko, Sutri też posiada plac Cavour. Nosi on imię włoskiego działacza politycznego biorącego czynny udział w dążeniach do zjednoczenia Włoch. W tym malowniczym miejscu przy via Roma znajduje się fontanna wykonana z tufu peperino oraz bar ze stolikami, a przy nich mnóstwo osób delektujących sie dolce vita.
Piazza Cavour
PIAZZA DEL LAVATOIO
Na tym niewielkim przepięknie zadbanym placu znajduje się średniowieczna fontanna używana w przeszłości do prania. Dzisiaj zaś stanowi ona przepiękny element tego niewielkiego placyku.
Piazza del Lavatoio
KOŚCIÓŁ KARMELITANEK SANTISSIMA CONCEZIONE
Kościół Karmelitanek ze swoją bardzo surową fasadą nie wygląda zachęcająco. Wnętrze jednak zachwyca swoim pięknem i prostotą. Tuż przy kościele znajduje się również dom zakonny Karmelitanek Obutych.
Kościół Karmelitanek z zewnątrz
Wnętrze kościoła Karmelitanek
PORTA MORONI
Porta Moroni wzięła swoją nazwę od biskupa Moroni, który bramę tę kazał przerobić między 1580 a 1604 rokiem. Została ona zaś poszerzona i zmodyfikowana w XX wieku.
Porta Moroni
KATEDRA
Katedrę w Sutri konsekrował papież Innocenty III w 1207 roku. Była ona pierwotnie w stylu romańskim, jednakże z oryginalnej jej formy niewiele pozostało. Widoczna jest za to doskonale zachowana dzwonnica.
Katedra w Sutri
Z późniejszej epoki, z czasów Longobardów pochodzi krypta, która znajduje się pod ołtarzem, oraz jeszcze późniejsza, średniowieczna podłoga w stylu Cosmatich. Katedra przechowuje też bardzo wartościową drewnianą rzeźbę patronki miasta Świętej Dolcissimy.
Krypta w katedrze
PORTA FRANCETA / PORTA VECCHIA
Porta Franceta lub Porta Vecchia jest bramą miasta pochodząca z epoki rzymskiej i koresponduje ona dokładnie z wejściem do miasta w epoce antycznej. Powstała ona z wielkich bloków tufu wulkanicznego, tak zwanego peperino, który jest typowy dla tej okolicy, oraz trawertynu. Nad nią zaś znajduje się herb Sutri z Saturnem na koniu. Brama ta jest umiejscowiona w najbardziej malowniczym punkcie miasta.
Porta Vecchia
Od 10 września w Sutri odbywają się świąteczne uroczystości poświęcone patronom miasteczka, i związany z nim targ wyrobów rzemieślniczych oraz Festival Fasoli (Sagra del Fagiolo). Dokładnie zaś 16 września przypada święto patronki Świętej Dolcissimy i wówczas to miasto organizuje procesję z relikwiami świętej oraz pokaz pirotechniczny wewnątrz amfiteatru.
GDZIE ZJEŚĆ W SUTRI
Przejeżdżając via Cassia natkniemy się na niewielki i nie wyglądający zachęcajaco kiosk, gdzie dostaniecie obłędne kanapki.
Kiosk z kanapkami
Ja jak zawsze polecam kanapkę z porchetta. Moja ulubiona to z rucola i świeżym pomidorem.
Moja kanapka z porchetta
JAK SIĘ DOSTAĆ DO SUTRI
Własny transport
Samochodem z Rzymu lub z Viterbo biorąc via Cassia (z Rzymu zjazd z GRA na Cassia Bis/Veientana).
Z autostrady A1 należy zjechać na Magliano Sabina, po czym jechać w kierunku Civita Castellana, a potem na Nepi. Wziąć via Cassia i kierować się na Sutri.
Co.Tra.L.
Z Rzymu jest mnóstwo połączeń autobusowych firmy Co.Tra.L. ze stacji Roma Tiburtina.
Cały powiat Sutri wchodzi w skład dell’Associazione dei Comuni Italiani sulla Via Francigena, czyli organizacji, która zajmuje się via Francigena, drogą przeznaczoną dla pielgrzymów zdążających do Rzymu do grobu Świętego Piotra. Sutri od 2019 roku znajduje się również na liście „Borghi piu belli d’Italia”.
Znak „Borghi piu belli d’Italia” w Sutri
Mam nadzieję, że mój wpis przekonał Was, aby odwiedzić to przepiękne miasteczko położone na skale z etruskimi grobowcami, rzymskim amfiteatrem i wiekami historii.
Jeśli wpis przydał Ci się, daj mi znać proszę.
Jeśli znasz kogoś, komu może się przydać, udostępnij go proszę.
Basia Kaminska
filolożka, anglistka, instruktorka języka angielskiego
od ponad 15 lat w Rzymie
przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim
autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” i „W cieniu Rzymu”
wielojęzyczna mama wielojęzycznego nastolatka