Pozostałości starożytnego miasta Norba, które dzisiaj tworzą park archeologiczny znajdują się w pobliżu dzisiejszego miasteczka Norma około 75 kilometrów na południowy-wschód od Rzymu. Warto tam wybrać się, aby podziwiać gigantyczne mury poligonalne zbudowane z wielobocznych głazów o obrobionych powierzchniach stycznych, bez użycia zaprawy murarskiej. Tam też zobaczymy pozostałości miasta wraz z akropolis, a stamtąd możemy też rozkoszować się zachwycającym widokiem na Pola Pontyjskie. Zapraszam Was na wspólną wyprawę do Norba.

 

Według starożytnych źródeł Norba powstała na początku V wieku przed Chrystusem jako warownia na Polach Pontyjskich. Z tego też tytułu ulokowała się ona na płaskowyżu na szczycie góry, która dominuje nad tym terenem. Te same również źródła przypisują miastu upadek w 81 roku przed naszą erą. Wówczas to podczas walki między Mariuszem a Sullą Norba stanęła po stronie tego pierwszego. Po tym zaś jak Mariusza zdradził jeden z oddanych Sulli żołnierzy mieszkańcy Norba nie chcąc wpaść w ręce wroga popełnili samobójstwo i spalili własne domy.

Badania archeologiczne z początku XX wieku pozwoliły archeologom odtworzyć urbanistykę miasta i zrekonstruować niektóre budynki publiczne i mieszkalne miasta. Płaskowyż, na którym wznosiło się miasto, już stanowił samą w sobie fortyfikację. Teren miejski o powierzchni 38 hektarów otaczał jeszcze potężny mur poligonalny. Składały się na niego ogromne bloki skały wapiennej leżące jeden na drugim bez żadnej zaprawy murarskiej. Do dziś mury są jeszcze widoczne w doskonałym stanie.

 

Mury poligonalne i Porta Maggiore

 

Wejście do starożytnej Norba obecnie zaś prowadzi przez Porta Maggiore. Tutaj mury mają wysokość 10-12 metrów a wejście przez bramę 8 metrów. Brama, prawdopodobnie drewniana, była wzmocniona półokrągłym bastionem po prawej stronie.

 

Bastion wzmacniający bramę

 

W murach znajdowały się cztery główne bramy miasta: Maggiore, Ninfina, Serrone di Bove i Signina. Wewnątrz zaś murów miejskich płaskowyż przecinały serie tarasów z wielkich bloków poligonalnych a na nich prawdopodobnie wznosiły się przeróżne budynki. Musiało to wyglądać niesamowicie scenograficznie.

 

Tarasy w mieście

 

Do dzisiaj wyraźnie widać dwa punkty dominujące miasta usytuowane na tarasach, na których to wznosiły się miejsca święte: Akropolis Większy i Akropolis Mniejszy. Akropolis Mniejszy znajdował się na wzgórzu tuż za Porta Maggiore. Charakteryzowały go tarasy otoczone murem poligonalnym i na nich wznosiły się dwie świątynie, których funkcje dzisiaj trudno określić.

Po Tempio Maggiore zaś widać jedynie zarys podium, na którym stało. Jest ono prostokątne o wymiarach 22,80 na 12,90 metra i wykonane z bloków poligonalnych. Na świątynię składały prawdopodobnie dwie części: pronaos i cela. Prawdopodobnie prowadziły do niej kolumny wpuszczone w boczne mury celi. Zachowała się tutaj jedynie podziemna cysterna na wodę deszczową zbierana zapewne przez dach świątyni.

 

Akropolis Mniejszy

 

Po Tempio Minore również zachowało się podium z muru poligonalnego o wymiarach 16,50 na 8,16 metra. Z przodu zaś widoczne się jeszcze kamienne schody. W Średniowieczu świątynia stała się kościołem, w którego wnętrzu powstała nowa posadzka a pod nią grobowce i krypty.

Schodząc zaś z Akropolisu Mniejszego dostajemy się na główną ulicę Decumanum, która biegła przez cały teren miasta aż do kolejnej bramy Porta Serrone di Bove.

 

Ulica Decumanum z przejściem dla pieszych

 

Ślady Decumanum są do dzisiaj widoczne: wyłożona jest dużymi blokami skały wapiennej a wzdłuż niej widoczne są chodniki z płyt wapiennych i signine (signine sporządzany był z dachówek potłuczonych na bardzo małe kawałki wymieszanych z zaprawą murarską, a następnie ubijanych za pomocą odpowiedniego ubijaka, signine był materiałem bardzo twardym i trwalszym niż inne). Ulicę tę też przecinają od czasu przejścia dla pieszych ułożone z wielkich kamiennych bloków.

 

Norba z lotu ptaka

 

Z lotu ptaka plan miasta zaś pokazuje wyraźnie dwie główne osie biegnące w kierunkach południowy-wschód i północny-zachód oraz północny-wschód i południowy-zachód. Widać tu dokładnie dobrze zachowaną Decumanum. Od niej zaś w lewo biegła kolejna droga w dół do Porta Ninfina, która była szeroka na 7.7 metra i prowadziła ona w stronę Pól Pontyjskich.

 

Decumanum

 

Wszystkie ulice miasta wyłożone były blokami wapiennymi, miały po obu stronach chodniki a pod ulicą biegły kanały odprowadzające wodę, które funkcjonują wciąż do dzisiaj. Wzdłuż ulicy zaś ciągnęły się przede wszystkim domy (domus), warsztaty i sklepy (tabernae).

 

Pozostałości cysterny na wodę

 

Przy Decumanum, w centrum miasta stał ogromny kompleks łaźni termalnych. Powstały one między II a I wiekiem przed naszą erą. Tutaj znajdował się ogromny owalny zbiornik na wodę. Od strony ulicy widać jeszcze dziś kwadratowe pomieszczenie (frigidarium) pokryte sklepieniem łukowym oraz pomieszczenie okrągłe prawie w całości schowane pod ziemią.

Na jednym z końców ulicy zaś, na wzniesieniu znajduje się tarasowe monumentalne podium, na którym stało się Akropolis Większe. Na nim tu wznosiła się świątynia dedykowana prawdopodobnie Dianie, z której do dzisiaj zachowało się podium oraz jego prostokątny zarys.

 

Widok z Norba na Pola Pontyjskie

 

W centrum miasta znajdowało się również Forum, czyli główny plac w kształcie prostokąta o wymiarach 125 na 63 metry. Kolejne zaś ważne miejsce miasta stanowiło Sanktuarium Junony ze świątynią otoczoną ogromnym portykiem. Archeolodzy pracujący tutaj przy wykopaliskach w ubiegłym stuleciu znaleźli inskrypcje po łacinie, dzięki którym wiadomo, że świątynia była poświęcona Junonie Lucina. Jej kult zaś wiązał się z żeńską płodnością i narodzinami.

Możecie tutaj przyjechać sami i pospacerować po tym malowniczym terenie. Wejście jest bezpłatne otwarte od 10.00 do 18.00. Jeśli ktoś jednak chciałby wizytę z przewodnikiem może taką zorganizować pisząc do

PARCO ARCHEOLOGICO DI NORBA

cultura@comune.norma.lt.it
lub dzwoniąc pod podany numer telefonu 0773.1710161 (czynny od wtorku do soboty w godzinach 9.00-17).

Park Archeologiczny Norba oferuje też doskonałe warunki dla paralotniarzy, któryż stąd właśnie startują. Jeśli interesuje Was taka przygoda możecie też zajrzeć na ich stronę

 

https://www.italy-adventure.com/esperienze/volo-parapendio-norma-roma/

 

Spotkaliśmy kilku z nich po drodze.

 

Paralotniarz

 

Dojazd z Rzymu do Norba

Samochód

Z Rzymu należy kierować się na EUR a tam z kolei na Via Pontina.  Zjechać zaś trzeba przy Borgo Montello i następnie kierować się na Sermoneta/Norma.

Pociąg

Ze stacji Roma Termini należy wziąć pociąg do Latina a tam zaś autobus do Norma.

 

Przy okazji zaś wizyty w antycznej Norba tu w pobliżu możecie jeszcze chcieć odwiedzić malowiczą średniowieczną miejscowość Sermoneta z zamkiem oraz Giardino di Ninfa. Więcej o tych miejscach zaś przeczytacie w moim ebooku „W cieniu Rzymu”

 

https://basiakaminska.pl/produkt/w-cieniu-rzymu-gdzie-wybrac-sie-na-jeden-dzien-za-miasto-eprzewodnik/