Pałac Sessoriano znajdował się niedaleko dzisiejszej stacji Termini i stał się on rezydencją cesarzy Rzymu. Przenieśli się oni tutaj z Palatynu do miejsca mało zaludnionego z ogromną ilością ogrodów i zieleni. Tutaj też wybudowali oni sobie pałac godny władców Rzymu z cyrkiem, amfiteatrem oraz infrastrukturą dla dygnitarzy. Co z nim się stało później i co możemy zobaczyć jeszcze dzisiaj? Zapraszam na wspólną wizytę.

AD SPEM VETEREM

Historia tego miejsca na Eswilinie, jednym z antycznych wzgórz Rzymu, zaczyna się w miejscu ad Spem Veterem, czyli w pobliżu
Porta Maggiore. Zona ta w czasach antycznych nosiła tę nazwę, którą możemy przetłumaczyć „przy starej nadziei” gdyż tu znajdowała się świątynia Spes Vetus, czyli nadziei. Tytus Liwiusz pisał, iż nazwa ta „przy starej nadziei” miała odróżnić starą świątynię od nowej. Stare sanktuarium znajdowało się właśnie tu na Eskwilinie, nowe zaś na Forum Holitorium. Pozostałości nowej świątyni są wciąż jeszcze widoczne w ścianach kościoła San Nicola in Carcere.

Stara zaś świątynia-sanktuarium Spes Vetus na Eskwilinie powstała jeszcze w 477 roku przed Chrystusem dla uczczenia zwycięstwa konsula Gajusza Horacjusza z Etruskami z Wejów. Tutaj też ad Spem Veterem osiem akweduktów spotykało się u wejścia do Rzymu jeden na drugim doprowadzając wodę do miasta. Dzisiaj to miejsce jest znane jako Porta Maggiore.

Porta Maggiore

Już w czasach cesarza Augusta tereny te, zanurzone w zieleni, należały do możnych rzymskich rodów. Z racji tego, że był tutaj dostatek wody oraz wzgórze to zamieszkiwało bardzo niewiele osób, powstały tu przepiękne ogrody. Najsłynniejsze z nich to z pewnością Ogrody Mecenasa, po których pozostało jedynie tak zwane audytorium Mecenasa.

Audytorium Mecenasa

Nieco później, na początku III wieku, tereny te stały się własnością cesarzy z dynastii Sewerów. Tutaj właśnie Septymiusz Sewerus zaczął budowę przepięknej willi, którą ukończył Heliogabal. Wraz z rezydencją powstały amfiteatr Castrense oraz cyrk Variana. Tutaj właśnie, gdzie dzisiaj znajduje się Bazylika Świętego Krzyża Jerozolimskiego, znajdował się ten ogromny kompleks otoczony ogrodami, tuż przy akwedukcie Klaudiusza powstałego w 52 roku po Chrystusie. Stał się on rezydencją cesarzy Rzymu.

Akwedukt Klaudiusza na Eskwilinie tuż przy Bazylice Świętego Krzyża Jerozolimskiego

Na początku cesarz Septymiusz Sewerus zbudował tu najpierw ogromną willę z ogrodem, tak zwanym Spei Veteris. Zainspirował się on ogrodami Mecenasa, które istniały tu już w czasach cesarza Augusta, czyli w I wieku naszej ery. Rezydencję powiększył Karakala a potem Heliogabal, który to nazywał się Sesto Vario Avito Bassiano. On to również kazał wznieść ogromny cyrk, który od jego imienia przyjął nazwę Variano oraz niewielki amfiteatr nazywany Castrense.

Była to wielka willa składająca się z wielu monumentalnych części otoczonych wielkim parkiem i połączonych ze sobą monumentalnym krytym korytarzem o długości około 300 metrów. Znana była również jako Horti Variani.

Kryty korytarz łączący amfiteatr i cyrk do dzisiaj jeszcze widoczny

AMFITEATR CASTRENSE

Amfiteatr Castrense był w całości wykonany z cegieł i mógł pomieścić około 3.500 widzów. Jest jedynym amfiteatrem oprócz Koloseum, który przetrwał do dzisiaj. Tutaj odbywały się występy gladiatorów oraz innego rodzaju rozrywka. Amfiteatr, pomimo tego, że był niewielki miał też część podziemną. Wraz z budową murów Aureliana między 271-275 rokiem po Chrystusie został on włączony do muru, a jego struktura wykonana z łuków wypełniona cegłami i całkowicie zamurowana.

Fragment amfiteatru przekształcony w mur Aureliana

Wewnątrz ogrodów przylegających do bazyliki Świętego Krzyża Jerozolimskiego możemy zobaczyć fragmenty murów amfiteatru oraz w niektórych miejscach zarys struktury na ziemi.

Pozostałości amfiteatru widoczne w ogrodach przylegających do bazyliki

Wejście do ogrodów, gdzie znajdują się fragmenty amfiteatru

CYRK VARIANO

Wznoszenie cyrku Variano rozpoczął cesarz Karakala (212-217), który był szczególnie zafascynowany wyścigami rydwanów. Długość cyrku miała przewyższać długość Cyrku Wielkiego, ale została ona nieco zredukowana przez Heliogabala. Dzisiaj możemy zobaczyć jego fragmenty na przykład na tyłach bazyliki Świętego Krzyża Jerozolimskiego.

Fragmenty cyrku

Długość cyrku wynosiła 565 m a jego szerokość 125 m, był zatem mniejszy od Cyrku Większego znajdującego się między Palatynem a Awentynem. W jego centrum znajdował się obelisk przywieziony z Egiptu przez cesarza Hadriana, którego tu ustawił Heliogabal. W cyrku odbywały się przede wszystkim wyścigi rydwanów, a w nich często uczestniczył sam cesarz.

Cyrk był również miejscem, gdzie odbywały się występy militarne i parady ku czci cesarza aż do połowy III wieku, kiedy powstały tu mury Aureliana i cyrk został nimi podzielony na dwie części. W części cyrku dzisiaj znajdującej się przy tylnej części bazyliki znajdowała się wieża z miejscami zajmowanymi przez rodzinę cesarską.

Fragmenty cyrku

Fragment cyrku został odnaleziony wewnątrz muru Aureliana, inny zaś fragment stał się podporą dla konstrukcji akweduktu Acqua Felice.

OBELISK VARIANO

W centrum cyrku stał obelisk zwany Variano. Przywiózł go z Egiptu cesarz Hadrian i pierwotnie ustawił go na via Labicana w hołdzie swojemu przedwcześnie zmarłemu kochankowi Antinousowi. Później przeniósł go tutaj do cyrku cesarz Heliogabal.

Obelisk ma 9,24 m wysokości a wraz z bazą oraz gwiazda na szczycie osiąga wysokość 17,26 metra. Znalazł się on tuż przy Porta Maggiore w XVI wieku tuż przy murach Aureliana stąd zwany był obeliskiem Aureliana. W roku 1822 stanął w ogrodach na wzgórzu Pincio.

MURY AURELIANA

W latach 271-275 cesarz Aurelian kazał wznieść mur obronny, który to przeciął cały kompleks pałacowy. Większa jego część wraz z pałacem znalazła się w obrębie murów, zaś ogromna część cyrku pozostała poza nim.

KONSTANTYN WIELKI I PAŁAC SESSORIUM

Później teren ten należał do cesarza Konstantyna i rozciągał się od Porta Maggiore aż do bazyliki Świętego Krzyża Jerozolimskiego. Konstantyn tu zbudował swoją rezydencję jako cesarza Rzymu, która nazywała się Sessoriano lub Sessorium. Później zaś władca przekazał ją swojej matce Helenie. Ona to przebudowała pałac oraz termy, tak zwane termy Heleny.

Nazwa pałacu Sessoriano lub Sessorio według jednej z teorii pochodzi od łacińskiego słowa „sedes” czy pobyt. Według innej teorii być może od niepohamowanego popędu płciowego niektórych cesarzy. Inna jeszcze teoria głosi iż pochodzi ona od przezwiska „Sus sorianum”, co się tłumaczy „syryjska świnia”, które to używane było w stosunku do cesarza Heliogabala urodzonego w Syrii.

Jeszcze inna teoria nawiązuje do słowa „sessorium”, które określało rodzaj kukły używanej przez gladiatorów podczas ćwiczeń w pobliskim amfiteatrze Castrense. Najbardziej wzniosłe jest zaś wytłumaczenie, iż nazwa może pochodzić od słowa „consessus” lub „palatium consessorianum”, miejsca, w którym odbywały się obrady plenarne.

Fragment Pałacu Sessorium widoczny jeszcze dzisiaj 

Na początku IV wieku po Chrystusie Helena, matka Konstantyna tu miała swoją rezydencję. Posiadłość ta obejmowała powierzchnię około 122 tys m2. Do dzisiaj możemy zobaczyć jeszcze zachowane pozostałości sali z absydą z okresu Konstantyna, cyrku Variano, amfiteatru Castrense, term Heleny i domus z freskami na ścianach oraz nieco dalej, na Torpignattara, Mauzoleum Heleny, matki Konstantyna.

BAZYLIKA CHRZEŚCIJAŃSKA

W połowie IV wieku wielka prostokątna sala o długości 36 metrów i szerokości 22 metrów stała się chrześcijańską bazyliką. Jej powstanie zostało przypisane Konstantynowi Wielkiemu chociaż nie ma na to dowodów. W kościele zaś, w jednej z kaplicy miały być rzekomo przechowywane cenne relikwie, które matka cesarza Helena osobiście przywiozła z Jerozolimy.

Ściana bazyliki widziana z zewnątrz utworzona z przekształconej sali pałacu Heleny

Sessorium i pobliska bazylika Świętego Jana na Lateranie wzniesione przez cesarza Konstantyna Wielkiego stały się nowym ośrodkiem chrześcijańskim Rzymu tamtej epoki.

PRZEBUDOWA W EPOCE KONSTANTYNA

W epoce Konstantyna willa przeszła cykl przeróbek aby móc przejąć ważne funkcje rezydencji cesarskiej. Powstały apartamenty dla władcy Rzymu i jego rodziny oraz powiększono część publiczną kompleksu. Powstała również wielka bazylika o funkcji cywilnej w kształcie prostokąta przeznaczona na salę reprezentacyjną, gdzie cesarz przyjmował swoich poddanych. Z niej pozostała niewielka część nazywana świątynią Wenus i Kupida.

Przy samym murze Aureliana powstała również zona rezydencjalna przeznaczona dla osób z cesarskiego dworu. Jeszcze dzisiaj możemy tu podziwiać przepiękne mozaiki podłogowe, które dekorowały te domy.

Pozostałości domów zamieszkałych przez członków dworu

UPADEK I OPUSZCZENIE SESSORIUM

Wraz z przeniesieniem stolicy imperium do Konstantynopola i śmierci Heleny, matki Konstantyna, pałac cesarzy Rzymu Sessorium został opuszczony i wkrótce podupadł. Później po wojnie grecko-bizantyjskiej oraz zarazie w roku 570 pałac stał się miejscem, skąd mieszkańcy Rzymu pozyskiwali kamień i wszelki materiał budowlany oszczędzając jedynie stojący już tu kościół i klasztor.

Znajdującą się tutaj tak zwana Świątynia Wenus i Kupidyna zaopatrzyła też kościół Świętego Krzyża Jerozolimskiego w piękne kolumny i marmury. Jedna też z części dzisiejszego kościoła znajduje się w tejże świątyni, która w rzeczywistości była bazyliką cywilną i miała kształt prostokątnej sali z absydą oraz wyposażona była w pięcioro okien zakończonymi łukami.

Cały ten kompleks jest dzisiaj jeszcze dość dobrze widoczny chociaż zachował się on w stanie kompletnej ruiny. Jest to jednak jedno z najcenniejscyh muzeów archeologicznych Rzymu.

ADRES

Piazza di Santa Croce

in Gerusalemme, 7

JAK DOJECHAĆ

Metro: linia A przystanek San Giovanni lub Manzoni
Tramwaj: linia 3 przystanek Viale Carlo Felice

GODZINY OTWARCIA

Zona archeologiczna jest dostępna dla zwiedzających tylko z przewodnikiem lub osobą upoważnioną-pracownikiem. Obowiązuje rezerwacja miejsc.

Osoby prywatne mogą zarezerwować bilety i wziąć udział w wizycie z przewodnikiem w pierwszą i czwartą niedzielę miesiąca o godzinie 10.00.

Grupy mogą zwiedzać z własnym przewodnikiem w pierwszą i czwartą niedzielę miesiąca o godzinie 11.30 wraz z obecnością osoby towarzyszącej-pracownikiem muzeum.

KONTAKT I REZERWACJE

https://www.coopculture.it/it/poi/comprensorio-archeologico-di-santa-croce-in-gerusalemme/#

http://www.soprintendenzaspecialeroma.it/schede/comprensorio-archeologico-di-santa-croce-in-gerusalemme_3034/

Jeśli wpis podobał Ci się, daj mi znać proszę.

Jeśli uważasz, że wpis może się komuś przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska

filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego

od 2007 roku w Rzymie

przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim

autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”

wielojęzyczna mama wielojęzycznego syna