Gianlorenzo Bernini, a właściwie Giovanni Lorenzo Bernini, jest zdecydowanie najsłynniejszym artystą Rzymu, przede wszystkim rzeźbiarzem oraz architektem. Jest może mniej znany na świecie niż Michał Anioł, Raffaello, Leonardo czy Donatello (te wielkie imiona rozsławił też serial dla dzieci i film „Waleczne żółwie Ninja”). Jednakże tu, w Wiecznym Mieście, Bernini sam wykonał więcej dzieł niż wszyscy czterej wielcy artyści razem. Sporządził on ponad tysiąc projektów, wiele z nich wykonał też osobiście. Wśród nich znajdują się najpiękniejsze place, kościoły, pałace i fontanny miasta. Wybrałam dla Was siedem jego wspaniałych dzieł, które możecie zobaczyć zupełnie za darmo. Zapraszam Was do czytania i do wspólnego zwiedzania.

Gianlorenzo Bernini urodził się 7 grudnia 1598 roku w Neapolu w rodzinie artysty rzeźbiarza Pietro Bernini. Pietro został wezwany do Rzymu do pracy przy Santa Maria Maggiore i to on wkrótce zorientował się jak wielkim talentem był obdarzony jego syn. Życie młodego Gianlorenzo kręciło się wokół pracy ojca, którego podglądał, oraz wielkich architektów i rzeźbiarzy, których miał okazję poznać dzięki ojcu. Jako nastolatek jeszcze wyrzeźbił swoje pierwsze dzieła, dzięki którym udało mu się zwrócić na siebie uwagę kardynała Scipione Borghese.

W wieku 20 lat Gianlorenzo otrzymał swoje pierwsze zlecenie od kardynała Borghese na wykonanie Eneusza i Anchizesa, która to rzeźba dzisiaj znajduje się w Galerii Borghese. Tam również możemy odpłatnie, rezerwując bilety, podziwiać jego przepiękne dzieła, które powstały dla kardynała Borghese między między 1618 a 1624 rokiem. W Galerii Borghese znajdziemy Porwanie Prozerpiny, Apollo i Dafne oraz Dawida z twarzą samego Gianlorenzo.

W roku 1623 kardynał Maffeo Barberini zasiadł na tronie Piotrowym przybierając imię Urban VIII. On to natychmiast kazał wezwać Berniniego do Watykanu. Papież stał się głównym i najważniejszym zleceniodawcą Gianlorenzo. Ustanowił go komisarzem czyli głównym nadzorcą fontann na Placu Navona kiedy miał on tylko 25 lat. Papież mianowal go również nadzorcą prac w bazylice Świętego Piotra w Watykanie. To dzięki Maffeo Barberini zaczęła się trwająca wiele lat wręcz hegemonia artystyczna Gianlorenzo: to on dostawał najlepsze i najważniejsze zlecenia  Rzymie.

Po śmierci Urbana VIII Gianlorenzo Bernini pracował jeszcze dla papieża Innocentego X, Aleksandra VII i Klemensa IX. To dla nich wykonał on dzieła, które dodały splendoru miastu papieskiemu, i które do dzisiaj możemy podziwiać. Zmarl w wieku 82 lat w 1680 roku. Na swoje własne życzenie został pochowany w bardzo skromnym grobie w bazylice Santa Maria Maggiore w Rzymie.

Grób Berniniego  w kościele Santa Maria Maggiore

Oto dziesięć arcydzieł Gianlorenzo Berniniego, które możemy podziwiać zupełnie za darmo

1) Plac świętego Piotra i kolumnada

Kiedy myślimy o dziełach Berniniego zdecydowanie Plac Świętego Piotra wraz z kolumnadą pojawiają się na pierwszym miejscu. Stanowi on zdecydowanie najsłynniejszy jego projekt architektoniczny. Plac powstał w celu przeciwwagi dla masywnej fasady bazyliki Świętego Piotra, którą zaprojektował Carlo Maderno.

Plac Świętego Piotra widziany z kopuły bazyliki.

Kolumnada Berniniego otacza owalny plac i z góry przywołuje na myśl ręce boskie, które przygarniają wierny lud. Każde z dwóch ramion kolumnady składa się z czterech rzędów kolumn a nad nimi stoją rzeźby przedstawiające świętych, męczenników i papieży.

Fragment kolumnady

Kolumnada jest arcydziełem architektonicznym o zachwycającej harmonii i doskonałej matematyce. Możemy się o tym przekonać znajdując na bruku placu dwa marmurowe dyski, które zaznaczają środek kolumnady. Stojąc na jednym z dysków możemy zaobserwować jak wszystkie kolumny z kolumnady bliżej nas zbiegają się w jednej linii. Kolumny z drugiego, trzeciego i czwartego rzędu wręcz „chowają się” za kolumnami z pierwszego rzędu. Koniecznie pójdźcie tam i sprawdźcie to sami.

2) Baldachim papieski w bazylice świętego Piotra

Wykonanie baldachimu papieskiego stojącego nad grobem Świętego Piotra w bazylice zajęło Berniniemu aż 9 lat. Jego zleceniodawcą był papież Urban VIII Barberini. Krąży wokół baldachimu legenda, która głosi że Urban VIII kazał zdjąć brąz z portyku Panteonu aby mógł powstać ten ogromny ołtarz. W związku z tym powstało powiedzenie „Czego w Rzymie nie zniszczyli barbarzyńcy, zniszczył Barberini”. Ten ogromny baldachim jest jednym z największych na świecie dzieł sztuki wykonanych z brązu.

Baldachim był pierwszym projektem dwudziestopięcioletniego Berniniego łączącym rzeźbę i architekturę. Jego cztery gigantyczne kolumny mają po 20 metrów wysokości i przywołują swoim stylem kolumny ze świątyni Salomona w Jerozolimie. Przywiozła je rzekomo do Rzymu matka Konstantyna święta Helena.

Baldachim

Na górze tej ogromnej struktury stoją ogromne anioły a na samym jej szczycie widnieje kula ziemska, nad którą dominuje krzyż. Symbolizuje on zbawienie zstępujące na cały glob. Baldachim dekorują również pszczoły znajdujące się w herbie rodziny Barberini, z której pochodził zleceniodawca i mecenas Berniniego papież Urban VIII.

3) Główny ołtarz bazyliki

Główny ołtarz bazyliki powstał dzięki talentowi Gian Lorenzo Berniniego między 1647 a 1653 rokiem. Jego wykonanie zlecił papież Innocenty X Pamphilj. To gigantyczne dzieło zrobione z brązu pomalowanego na złoto również przechowuje cenne relikwie: fragment krzesła, na którym według tradycji, zasiadał Piotr.

Ołtarz zawiera kolorowe okno wykonane z alabastru, na którym widnieje gołębica Ducha Świętego. Dookoła okna możemy podziwiać przepiękną strukturę z brązu w formie chmur, promieni słonecznych i aniołków. Poniżej znajduje się tron Piotrowy podtrzymywany przez Czterech Doktorów Kościoła. Wśród otaczających tron widzimy Świętego Augustyna, Świętego Ambrożego, Świętego Chryzostoma i Świętego Atanazego. Postaci są pełne ruchu i dynamizmu oraz dramatycznej teatralności, którymi emanują dzieła Berniniego.

Ołtarz bazyliki

4) Fontanna Czterech Rzek

Fontanna Czterech Rzek jest zdecydowanie najsłynniejszą fontanną wykonaną przez Berniniego i jedną z najpiękniejszych fontann w mieście. Znajduje się ona w samym centrum Placu Navona. Przedstawia ona alegorie czterech rzek świata płynących na czterech kontynentach.

Możemy podziwiać Nil w Afryce z zakrytą głową, co nawiązuje do faktu, iż źródło rzeki było nieznane. Dalej, poruszając się w kierunku wskazówek zegara, znajdujemy Ganges w Azji z wiosłem w ręku. Kolejna postać symbolizuje Dunaj w Europie podtrzymujący herb papieża Innocentego X, zleceniodawcy Berniniego. Rio della Plata jest ostatnią rzeką i nawiązuje do obu Ameryk znanych i eksplorowanych w czasach Gianlorenzo.

Fontanna Czterech Rzek z Gangesem

Cztery wielkie postaci symbolizujące rzeki siedzą na wielkiej skale, a wokół niej kryją się rośliny i zwierzęta pochodzące z wyżej wymienionymi kontynentów. Sama skała jest poniekąd piedestałem, na którym wznosi się ogromny obelisk. Powstał on w Assuan w Egipcie podczas panowania cesarza Domicjana (82-96) i wówczas również przyjechał on do Rzymu. Ciekawostką jest to, że Rzym jest miastem z największą ilością starożytnych obelisków, posiada ich aż trzynaście: osiem egipskich i pięć rzymskich.

Fontanna Czterch Rzek wraz z obeliskiem

5) Fontanna Trytona

Fontanna Trytona powstała jako ostatnie zamówienie jednego z najważniejszych zleceniodawców Berniniego papieża Urbana VIII Barberini. Gianlorenzo wykonał ją z trawertynu w latach 1642–43. Fontanna była częścią ogromnego przedsięwzięcia architektonicznego związanego z przebudową całego placu i posiadłości rodziny Barberini. Znajduje się na Placu Barberini w pobliżu pałacu.

Fontanna Trytona

Rzeźba przedstawia greckie bóstwo morskie, Trytona. Był on synem boga mórz Posejdona, pół człowiekiem, pół rybą. W podstawie fontanny znajdują się podobizny delfinów, których podniesione ogony utrzymują muszlę. Na muszli stoi sam Tryton i trzyma róg. Z rogu zaś wypływa strumień wody, pochodzącej z akweduktu Acqua Felice. Fontannę zdobią elementy herbu papieskiego – tiara, klucze świętego Piotra oraz herb Barberinich z trzema pszczołami.

6) Ekstaza Świętej Teresy

Ekstaza Świętej Teresy powstała w latach 1645 – 1652 podczas pontyfikatu papieża Innocentego X. Zleceniodawcą był kardynał Federico Cornaro, który zamówił u Berniniego wykonanie całej kaplicy rodzinnej w kościele Santa Maria della Vittoria. Po jej ukończeniu Bernini sam mówił o tej rzeźbie, że było to najpiękniejsze dzieło, które wyszło spod jego ręki.

Ekstaza Świętej Teresy

Sama święta Teresa żyła w XVI wieku. Pochodziła z małego miasteczka w Hiszpanii o nazwie Avila. W bardzo młodym wieku wstąpiła do zakonu Karmelitanek. Tam będąc bardzo długo w izolacji pisała swoje pamiętniki a w nich pojawiały się opisy nocnych odwiedzin. Teresa zachowała wspomnienia o wizytach Serafina, czyli ogromnego anioła, które tak opisywała:

„Zobaczyłam, w jego ręce długą złotą dzidę, zaś jej koniec pokryty żelazem rozżarzony był do czerwoności. Wydawało mi się, że wkuwał ją co pewien czas w moje serce i że przebijał moje wnętrzności. Gdy poruszał swą dzidą wydawało mi się, że porusza i moimi wnętrznościami. Pozostawił mnie całą płonąca wielką miłością do Boga. Ból był tak wielki, że aż zaczęłam jęczeć, a słodkość płynąca z jego nadmiaru była tak zaskakującą, że nie chciałam być go pozbawiona…”

Gianlorenzo zachwycała cała ta aura tajemnych spotkań oraz ekstatycznych uniesień i to właśnie historia świętej Teresy zainspirowała go do stworzenia tego dzieła. Święta unosi się delikatnie na chmurce w stronę nieba w niszy wykonanej z kolorowych marmurów. Nisza ta staje się sceną teatralną a widzami są członkowie rodziny Cornari zasiadający po obu stronach rzeźby na ścianach. Są oni poruszeni i gotowi do wymiany komentarzy między sobą.

Kościół i rzeźba Berniniego pojawiają się w książce i filmie „Anioły i Demony”

7) Barcaccia

Barcaccia czyli fontanna na Placu Hiszpańskim powstała na życzenie papieża Urbana VIII Barberini. Zlecenie otrzymał ojciec Gianlorenzo Pietro Bernini, ale przy jej wykonaniu pomagał również syn. I to prawdopodobnie Gianlorenzo ukończył ową fontannę w 1629 roku już po śmierci ojca.

Barcaccia

Bernini zaprojektował fontannę w formie starej łódki, która została częściowo zanurzona w owalnym zbiorniku, do którego wpływa woda. Oba końce łódki są dosyć wysokie zaś jej boki bardzo niskie. Na obu końcach łódki widnieje herb rodziny Barberini a w nim trzy pszczoły. Ponoć motyw łódki Gianlorenzo zaczerpnął z prawdziwego wydarzenie. Miało ono miejsce w Rzymie w roku 1598 kiedy to podczas powodzi rzeka Tyber przyniosła tu do podnóża Wzgórza Pincio starą łódkę.

Pokazałam Wam siedem przepięknych dzieł sztuki Gianlorenzo Berniniego, które możecie zobaczyć zupełnie za darmo. Jest ich oczywiście dużo więcej. Oprócz tego możemy też podziwiać jego przepiękne rzeźby w muzeach i galeriach, do których wstęp jest płatny. Rzym pełen jest jego wspaniałych teatralnych rzeźb, zachwycających pałaców, kościołów i placów. Mam nadzieję, że zechcecie odkryć jeszcze wiele jego przepięknych dzieł.

Jeśli wpis podobał Ci się daj mi znać proszę.

Jeśli uważasz,że może się komuś przydać, udostępnij go proszę.

Basia Kaminska

filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego

od ponad 14 lat w Rzymie

przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim

autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”

wielojęzyczna mama wielojęzycznego nastolatka