Nettuno wraz ze swoim strategicznym położeniem nad Morzem Tyrreńskim w pobliżu stykających się dwóch państw było narażone na przeróżne ataki Saracenów i piratów. Z tego też powodu ważne rodziny arystokratyczne, które były włodarzami tych ziem budowały fortyfikacje dbając z ten sposób o swoje posiadłości. Dzisiaj w Nettuno i jego okolicy odwiedzimy dwie taki fortece i niesamowicie malownicze miejsca: Fort Sangallo (Forte Sangallo) lub też forteca w Nettuno (Fortezza di Nettuno) oraz położoną na przepięknej plaży Torre Astura.
FORT SANGALLO
Forteca widziana z plaży
Fort Sangallo (Forte Sangallo) lub też forteca w Nettuno (Fortezza di Nettuno) jest fortyfikacją, która znajduje się w Nettuno, na wybrzeżu Morza Tyrreńskiego, około 60 km na południe od Rzymu. Fortecę kazał zaprojektować w wielkim pośpiechu papież Aleksander VI Borgia. Wzniósł ją zaś papieski syn Cezary Borgia między 1501 a 1503 rokiem. Architektem warowni został ponoć Antonio da Sangallo, stąd nazwa Fort Sangallo. Warownia ta chroniła Nettuno, które to w tamtym czasie było spichlerzem Rzymu, przed atakami od strony morza. Fort Sangallo stanowił jedną z papieskich fortec wybrzeża Lacjum od Ostii przez Tor San Lorenzo, Torre d’Anzio aż do Torre Astura w Nettuno.
Tutaj możecie przeczytać o Torre d’Anzio
https://basiakaminska.pl/?s=Tor+caldara
Projekt ze względu na brak jasnej dokumentacji przypisuje się Antonio da Sangallo Starszemu, zaufanemu architektowi rodziny Borgia. On to był też specjalistą od konstrukcji nowoczesnych fortyfikacji. Nie brakuje też przypuszczeń, iż architektem mógł być jego brat Giuliano da Sangallo, a Antonio zaś go nieco przerobił. Jeszcze inna teoria głosi, iż ojcem pomysłu był specjalista w fortyfikacjach militarnych Baccio Pontelli.
Po rodzinie Borgia fortyfikacja stała się własnością rodu Colonna, później zaś w XIX wieku trafiła w ręce Borghese. Dzisiaj jest to budynek publiczny i zabytek. Gości on konferencje i liczne wydarzenia, a wśród nich il Guerre & Pace FilmFest. Mieści się tutaj też kilka muzeów. Jedno z nich przechowuje zbiory poświęcone prehistorii tego terenu, archeologii, historii i kulturze terytorium Nettuno. Inne zaś muzeum poświęcone jest lądowaniu aliantów w Anzio.
Dziedziniec fortecy i wejscie do jednego z muzeów
Przepiękna studnia na dziedzińcu
Fort wznosi się dostojnie tuż nad morzem przy średniowiecznej starówce Nettuno. Ma on formę kwadratu a w jego czterech rogach znajdują się bastiony o lekko zaokrąglonych liniach. Jego grube mury są zakończone linią prostą i składają się z dwóch poziomów. Kryją się w nich również otwory dla artylerii. Do fortecy prowadziła kładka i zwodzony most.
Wejście do fortu Sangallo dzisiaj
Ma on powierzchnię 320 metrów kwadratowych, mury o grubości 5 metrów, a jego wysokość sięga pomiędzy 18 a 25 metrów. Wewnątrz fort był na planie centralnym uzupełniony jednak później piętrami po to, by móc pomieścić większy garnizon.
Park otaczający fort
Dnia 20 lipca 1925 roku forteca była świadkiem wizyty Benito Mussoliniego. Podpisał on w tym miejscu konwencję między Włochami a Jugosławią dotyczącą regulacji warunków w Dalmacji. W 1932 roku forteca stała się własnością barona Fassini, który tutaj gościł Królową Rumunii Marię oraz księżniczkę Ileanę.
Fort Sangallo znajduje się w Nettuno na via Antonio Gramsci. Jest otwarty dla zwiedzających od wtorku do niedzieli w godzinach 9.30-13.00. Warto tu zdecydowanie obejrzeć zbiory antyczne z pobliskiego portu Astura oraz Muzeum Lądowania Aliantów.
Starożytne amfory z pobliskiego portu Astura
Zbiory Muzeum Lądowania Aliantów
TORRE ASTURA
Torre Astura znajduje się 12 kilometrów na południe od Nettuno i, podobnie jak Fort Sangallo, stanowiła ona w Średniowieczu fortecę. Powstała ona na niewielkiej wysepce, którą z lądem łączył długi most. Dzisiaj wieża ta jest widoczna z daleka oraz przez swoje malownicze położenie miejsce to stanowi jedną z najpiękniejszych plaż wybrzeża Lacjum.
Torre Astura
Już Straboniusz w czasach rzymskich pisał o przystani u ujścia rzeki Astura, która była najważniejszą rzeką między Tybrem a Circeo. W tej okolicy swoje nadmorskie wille posiadali zamożni Rzymianie, wśród nich również Cyceron. W swojej rezydencji przebywał on w latach 45 i 44 przed Chrystusem. Być może właśnie pozostałości struktur na nabrzeżu można byłoby przypisać nadmorskiej wili. wielkiego oratora.
Pierwsza faza konstrukcji posiadłości przypadła na I wiek przed Chrystusem. Została ona wzniesiona częściowo na stałym lądzie a częściowo na sztucznej wyspie oraz akwenie rybnym, którego fragmenty są jeszcze do dzisiaj widoczne. W czasach imperialnych zaś przeszła ona liczne przeróbki. Wówczas to powstał port, którego do dzisiaj widoczne są dwa ramiona. I tu właśnie stanęła Torre Astura oraz forteca. Nie jest niestety jasna etymologia nazwy Astura. Być może pochodzi ona od Astor (lub Astore), gatunku jastrzębia gnieżdżącego się na tych terenach.
Prawdopodobnie konstrukcja wieży sięga wcześniejszego okresu i wznieśli ją książęta Tuscolo, którzy byli właścicielami tego terytorium. Przed XI wiekiem fortyfikacje na tej sztucznej wysepce składały się tylko z samej wieży połączonej z plażą drewnianym mostkiem.
Pierwsze zaś wzmianki o zamku pojawiły się w XII wieku kiedy to należał on do rodziny Frangipane. Właściciele kazali tu wznieść prawdziwą warownię o znaczącej funkcji militarnej aby móc bronić się przed atakami Saracenów. Powstała wówczas nadmorska twierdza z wieżą na planie pięciokąta. Otaczały ją morskie wody a jej połączenie ze stałym lądem stanowił ceglany arkadowy most.
Pozostałości mostu
Forteca wznosiła się na pozostałościach akwenu rybnego i dominowała nad nią wieża. Miała ona wejście nieco wzniesione nad ziemią, do którego prowadziły drewniane schody. Widoczna technika murarska zaś wskazuje na XIII wiek kiedy to użyto prostokątnych i nie zawsze regularnych bloczków tufu z niewielką zawartością zaprawy murarskiej do ich łączenia.
Jej forma aktualna pochodzi z drugiej połowy XVI wieku kiedy to należała ona do rodzinny Colonna. Następnie stała się ona własnością papieża Klemensa VIII Aldobrandini. W XVII wieku zaś jej wnętrze zmieniło swoją surową funkcję obronną na funkcję mieszkalną przechodząc całą serię modyfikacji. W latach zaś siedemdziesiątych XX wieku stała się ona własnością miasta Nettuno.
W roku 1961 w Torre Astura stała się scenografią przedstawiająca Aleksandrię w filmie Kleopatra z Elisabeth Taylor wytwórni 20th Century Fox. W 2004 zaś robiono tu zdjęcia do niektórych scen filmu „Podwodne życie ze Stevem Zissou”.
O ile do Fortu Sangallo dotrzemy bardzo łatwo gdyż znajduje się on w centrum Nettuno o tyle dostać się do Torre Astura wymaga nieco wysiłku i organizacji. Z centrum Nettuno jeździ w sezonie letnim niewielki autobus. Natomiast jeśli chcemy tam dotrzeć samochodem potrzebujemy wyjechać z miasta drogą Acciarella, która z prowadzi do Latina. Na pierwszym skrzyżowaniu musimy skręcić w prawo na Foceverde i jechać około 3 kilometry. Dotrzemy do dużego parkingu a stąd na piechotę rozpoczynamy spacer na plażę z Torre Astura. Przechodzimy przez niezwykle piękny, sugestywny i dziki fragment wybrzeża Lacjum. Magii mu dodaje dzika natura, przez którą przedzieramy się aby dostać się do morza wdychając jego niesamowicie zapachy.
Sosnowy lasek
Terytorium, na którym wznosi się Torre Astura należy Ministerstwa Obrony znane jako poligon wojskowy Nettuno. Rozciąga się on wzdłuż wybrzeża Morza Tyrreńskiego przez 8 km. Teren ten jest głównie równinny, piaszczysty, lekko wydmowy, porośnięty głównie ziołami, krzewami makii śródziemnomorskiej oraz lasem mieszanym. Drzewa zamieniają się stopniowo w lasek sosnowy kiedy coraz bardziej zbliżamy się do wybrzeża.
Plaża przy Torre Astura
Od Torre Astura rozciąga się widok od Circeo do dzisiejszego Anzio. Niestety zaś sama wieża i zamek są dzisiaj zamknięte i niedostępne. Wymagają one gruntownego remontu i w planach jest również udostępnienie ich zwiedzającym. Ale będzie to musiało jeszcze trochę poczekać.
Jeśli wpis przydał Ci się, daj mi znać proszę.
Jeśli znasz kogoś, komu może się przydać, udostępnij go proszę.
Basia Kaminska
filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego
od 2007 roku w Rzymie
przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim
autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”, „Ostia na jeden dzień i na wakacje”
wielojęzyczna mama wielojęzycznego dorosłego syna