Forma Urbis jest marmurową mapą Rzymu, która powstała w III wieku naszej ery. Ukazuje ona unikatowy układ zabudowy Rzymu i jego najważniejsze budynki. Jest to niezwykły zabytek, który zachował się, co prawda częściowo, do naszych czasów. Zapraszam Was na wizytę po Forma Urbis, której to fragmenty ułożone na podłodze muzeum pozwalają zobaczyć niektóre budynki miasta do dzisiaj istniejące.
Forma Urbis jest unikatową i niezwykłą starożytną mapą Rzymu. Powstała ona w latach 203-211 n.e. w czasach panowania cesarza Septymiusza Sewera. Została ona wyryta na 150 kawałkach marmuru i miała ona wymiary 18 metrów na 13 metrów. Mapa wisiała wysoko na ścianie i zaczynała się od wysokości 4 metrów nad podłogą. W związku z tym przedstawione na niej obiekty były bardzo słabo widoczne dla osób stojących na podłodze auli. Sala ta zaś znajdowała się na Forum Pokoju wzniesionym przez cesarza Wespazjana.
Później Świątynia Pokoju stała się częścią domu zakonnego Kosmy i Damiana, który powstał na Forum Romanum. Jedna z jego ścian jest widoczna, dokładnie ta, na której wisiała Forma Urbis.
Ściana, na której wisiała Forma Urbis
Na tej ścianie widoczne są otwory, w których siedziały żelazne haki utrzymujące marmurowe bloki Forma Urbis. Te 150 tablic z delikatnie z wykutymi za pomocą delikatnych linii 13.550.000 m2 miasta utworzyły mapę Starożytnego Rzymu w skali mniej więcej 1:240.
Sposób mocowania bloków mapy Forma Urbis
Archeolodzy przypuszczają, iż nie stanowiła ona mapy ewidencyjnej (katastralnej). Nie miała ona za zadanie uwzględniać rejestru gruntów, budynków czy lokali ani nie była ich kartoteką. Nie było też jej celem pomoc w orientacji miasta czy topografii terenu. Z dużym prawdopodobieństwem powstała w celach propagandowych. Jej funkcją było ukazać wielkość i potęgę miasta oraz jego monumentów.
Na mapie znajdziemy też oznaczenia przeróżnych budowli i ich formy: Forum Romanum, Cyrk Wielki, Teatr Marcellego, Portyk Oktawii, Amfiteatr Flawiuszów i szkołę gladiatorów w pobliżu, Ludus Magnus.
Koloseum
Cyrk Wielki , Circus Maximus
Widać wyraźne różne rodzaje symboli na mapie: akwedukty, które mają arkady, portyki z zaznaczonymi rzędami kolumn, świątynie, ulice, budynki mieszkalne, ogrody bogatych Rzymian. Co więcej, mapa była kolorowa.
Rzeka Tyber
Widać wyraźne płynącą przez miasto rzekę Tyber a tuż przy niej Circus Flaminius. Odbywały się tutaj ludi czyli uroczystości na cześć bóstw czy wyścigi rydwanów. Tutaj też miała miejsce cześć triumfu, ważnej parady rzymskich wojsk po podbojach, tu było nagradzani generałowie i żołnierze. Miał on zatem ogromną funkcję ceremonialną. Niestety już w epoce starożytnej zabudowany nowszymi strukturami następnie rozebrany nie zachował się do naszych czasów. Jego zaś obecność na Forma Urbis i na nim widniejący podpis pokazują nam wyraźnie gdzie się znajdował.
W pobliżu widać Teatr Marcellego, częściowo istniejącego do dzisiaj. Niedaleko znajdował się kolejny teatr, Teatr Balbusa tam, gdzie dzisiaj przebiega ulica Botteghe Oscure. To tutaj dzisiaj wznosi się kościół Świętego Stanisława Męczennika a przy nim duszpasterstwo Polaków w Rzymie.
Teatr Marcellego
Dalej na mapie widać Largo Argentina i zarys republikańskich świątyń. Tuż obok nich wznosił się portyk, Porticus Minucia Frumentaria, gdzie rozdawano zboże. Nadal widać fragment Łaźni Agrypy na Polu Marsowym a ich ukrytą absydę możemy zauważyć na via Ciambella.
Teatr Pompejusza
Następnie zachował się fragment Teatru Pompejusza, w pobliżu którego rezegraly się dramatyczne wydarzenia w Idy Marcowe. To tu Juliusz Cezar, wielki dyktator padł ofiarą spisku senatorów. W podziemiach lokalu Ristorante Pancrazio czy Grotte del Teatro Di Pompeo możemy wciąż podziwiać pozostałości struktur otaczających teatr.
Mapa spadła z muru i jej fragmenty znaleziono w 1562. Ich właścicielem stała się rodzina Farnese. Do nich należały Ogrody Farnese na Palatynie oraz Pałac Farnese w pobliżu Campo de’Fiori. Wówczas to część fragmentów Forma Urbis udekorowały ich posiadłości. Niektórzy antykwariusze próbowali te kawałki ułożyć w całość i odczytać. Nie umieli tego jednak zrobić zatem zniechęceni zaniechali tego wyzwania. Jeden z kolekcjonerów antyków, Fulvio Orsini narysował wiele ze znalezionych fragmentów tworząc w ten sposób tak zwany Codex Ursinianum. Niektóre zaś fragmenty Forma Urbis, nie wiedząc, co z nimi zrobić, rodzina Farnese wykorzystała do nowych konstrukcji rozbijając je na mniejsze kawałki.
Marmurowa mapa następnie stała się częścią Muzeów Kapitolińskich w 1742 roku. Ułożono jej fragmenty między 1903 a 1924 rokiem i prezentowała się ona w ogrodzie Palazzo dei Conservatori. Później do roku 1939 niektóre jej fragmenty zachowały się w Antiquarium del Celio, czyli w Antykwariacie na Celiusie.
Antykwariat na Celiusie, dzisiaj Parco Archeologico del Celio
Obecnie, czyli prawie wiek później nowe muzeum Forma Urbis pokazuje ten cenny dokument umożliwiając jego odczytanie. Na podłodze głównej sali muzeum fragmenty mapy leżą na tle mapy miasta, tak zwanej Pianta Grande, którą sporządził Giovanni Battista Nolli w 1748 roku. Oprócz tego do kamiennych kawałków dorysowane są części Codex Ursinianum uzupełniając brakujące dzisiaj jej fragmenty odkryte w XVI wieku. Wszystko to zaś stanowi szklaną podłogę, po której chodzimy podziwiając dzisiaj zabudowę Starożytnego Rzymu.
Wnętrze Muzeum Forma Urbis
To, co do dzisiaj się zachowało stanowił około 10% całości. Jedynie zaś około 200 fragmentów Forma Urbis udało się zidentyfikować i ułożyć je na nowożytnej mapie miasta. Nie wszystkie też znalezione i istniejące do dzisiaj fragmenty mapy są tutaj, w Muzeum Forma Urbis.
Mapa znajduje się dzisiaj w budynku, w którym kiedyś mieściła się Palestra della Gioventù Italiana del Littorio. Budynek zaś wraz z otaczającym go parkiem tworzy Parco archeologico del Celio, czyli Park archeologiczny Celiusa.
Budynek Muzeum Forma Urbis
Muzeum Forma Urbis
Adres: Viale di Parco del Celio 20, Roma
Godziny otwarcia:
Od wtorku do niedzieli od godziny 10.00 do 16.00 (ostatnie wejście godzina przed zamknięciem). Zamknięte w poniedziałki, 25 grudnia i 1 maja.
Bilety
Intero Residente czyli normalny dla rezydentów miasta € 6,50
Ridotto Residente czyli ulgowy dla rezydentów miasta € 5,50
Intero Non Residente czyli normalny dla nierezydentów € 9,00
Ridotto Non Residente czyli ulgowy dla nierezydentów € 6,50
Bilet gratis z kartą MIC Roma Card.
Bilety można zakupić online z opłatą rezerwacyjną 1 euro
https://romapass.vivaticket.it/en/event/ingresso-sito/226460
poprzez call center pod numerem 060608 lub na miejscu w kasie.
W pierwszą niedzielę miesiąca wstęp gratis w ilości, która pozwala zwiedzanie.
Jeśli wpis przydał Ci się, daj mi znać proszę.
Jeśli znasz kogoś, komu może się przydać, udostępnij go proszę.
Basia Kaminska
filolożka anglistka instruktorka języka angielskiego
od 2007 roku w Rzymie
przewodniczka po Rzymie, regionie Lacjum i Watykanie w języku angielskim i polskim
autorka eprzewodników „Rzymskie smaki” , „W cieniu Rzymu”, „Ostia na jeden dzień i na wakacje”
wielojęzyczna mama wielojęzycznego dorosłego syna